Przedmiotem rozprawy jest prawna koncepcja spółdzielni rolniczych. Sam termin „spółdzielnia rolnicza” nie jest pojęciem języka prawnego – występuje on w literaturze, projektach ustaw oraz obcych porządkach prawnych. Do tego rodzaju spółdzielni należą podmioty spółdzielcze zajmujące się prowadzeniem produkcji pierwotnej (gospodarstwa rolnego) oraz inne, przejmujące jeden z etapów działalności rolniczej, czy szerzej działające w sektorze rolnym, których członkami są przede wszystkim producenci rolni. Jak dotąd w piśmiennictwie prawniczym nie były podejmowane próby sformułowania całościowej prawnej koncepcji spółdzielni rolniczych, obejmującej różne aspekty związane z ich organizowaniem i funkcjonowaniem. Występują co prawda opracowania monograficzne z zakresu prawa poświęcone spółdzielniom rolniczym, ale odnoszą się one do innego systemu normatywnego, politycznego czy gospodarczego, a obecnie mają znaczenie przede wszystkim historyczne.

W pracy przedstawiono m. in. ewolucję zasad, koncepcji oraz regulacji prawnych dotyczących spółdzielni; zagadnienie spółdzielni rolniczych w wybranych krajach członkowskich Unii Europejskiej; prawne aspekty organizowania i funkcjonowania spółdzielni rolniczych w Polsce; prawne aspekty relacji spółdzielni rolniczych z otoczeniem gospodarczym w Polsce. Na szczególną uwagę zasługują rozważania końcowe obejmujące również wskazanie cech charakterystycznych spółdzielni rolniczych na tle innych podmiotów spółdzielczych; przedstawienie tendencji rozwoju spółdzielni rolniczych wraz z określeniem rozstrzygnięć prawodawcy odnoszących się do tych podmiotów oraz wnioski de lege ferenda dotyczące ustawy o spółdzielniach rolniczych.

Wykaz skrótów

Rozdział I. Rozważania wprowadzające
1.1. Wyjaśnienie tytułu i ocena stanu badań
1.2. Uzasadnienie wyboru tematyki badawczej
1.3. Cel pracy i wyjściowe założenia do sformułowania koncepcji
1.4. Struktura pracy i metody badawcze

Rozdział II. Ewolucja zasad, nurtów ideowych spółdzielczości oraz wpływ polityk i prawa Unii Europejskiej na rozwój spółdzielni rolniczych
2.1. Ewolucja zasad spółdzielczych
2.2. Nurty ideowe spółdzielczości
2.3. Wpływ polityk i prawa Unii Europejskiej na rozwój spółdzielni rolniczych

Rozdział III. Spółdzielnie rolnicze w wybranych krajach członkowskich Unii Europejskiej
3.1. Ogólna charakterystyka spółdzielni rolniczych w wybranych krajach członkowskich UE
3.2. Kształowanie się ustawodawstwa dotyczącego spółdzielni w wybranych krajach członkowskich Unii Europejskiej
3.3. Podstawowe prawne aspekty organizowania i funkcjonowania spółdzielni rolniczych (Francja, Włochy, Niemcy, Austria, Dania, Holandia, Wielka Brytania)

Rozdział IV. Kształtowanie się regulacji prawnych dotyczących spółdzielni na ziemiach polskich
4.1. Kształtowanie się regulacji prawnych dotyczących spółdzielni na ziemiach polskich w okresie zaborów oraz międzywojennym
4.2. Legislacja dotycząca spółdzielni po II wojnie światowej w Polsce

Rozdział V. Pojęcie spółdzielni rolniczych, przedmiot ich działalności oraz kryteria wyodrębniania
5.1. Definicja i przedmiot działalności spółdzielni
5.2. Działalność rolnicza jako kategoria wyjściowa do wyodrębnienia spółdzielni rolniczych
5.3. Definicja i przedmiot działalności spółdzielni rolniczych

Rozdział VI. Podstawowe elementy prawne organizowania i funkcjonowania spółdzielni rolniczych
6.1. Prawne aspekty organizowania spółdzielni rolniczych
6.1.1. Założyciele spółdzielni rolniczych
6.1.2. Statut spółdzielni rolniczych
6.1.3. Udziały i wkłady członkowskie w spółdzielniach rolniczych
6.1.4. Organy w spółdzielniach rolniczych
6.1.5. Rejestracja spółdzielni rolniczych w Krajowym Rejestrze Sądowym oraz wpis do rejestrów związanych z rolnictwem
6.2. Praca lub dostarczanie produktów rolnych przez członków do spółdzielni rolniczej
6.3. Prawne zasady funkcjonowania spółdzielni rolniczych
6.3.1. Przystąpienie do spółdzielni rolniczych nowych członków
6.3.2. Prawa i obowiązki członków spółdzielni rolniczych
6.3.3. Majątek spółdzielni rolniczych
6.3.4. Gospodarka finansowa spółdzielni rolniczych
6.3.5. Członkostwo spółdzielni rolniczych w związkach spółdzielczych i Krajowej Radzie Spółdzielczej
6.3.6. Lustracja w spółdzielniach rolniczych
6.3.7. Połączenie spółdzielni rolniczych
6.3.8. Podział spółdzielni rolniczych
6.3.9. Zakończenie członkostwa w spółdzielni rolniczej
6.3.10. Likwidacja spółdzielni rolniczych

Rozdział VII. Prawne aspekty relacji spółdzielni rolniczych z otoczeniem gospodarczym i instytucjonalnym w Polsce
7.1. Umowy zawierane przez spółdzielnie rolnicze
7.2. Spółdzielnie rolnicze jako podatnicy
7.3. Prawne instrumenty wsparcia organizacji i funkcjonowania spółdzielni rolniczych z publicznych środków polskich i unijnych
7.4. Nadzór i kontrola działalności spółdzielni rolniczych

Rozdział VIII. Rozważania końcowe
8.1. Podsumowanie
8.2. Ocena prawnej formuły organizowania i funkcjonowania spółdzielni rolniczych
8.3. Koncepcja spółdzielni rolniczych – wnioski de lege ferenda
8.3.1. Uzasadnienie i założenia do nowego modelu spółdzielni rolniczych
8.3.2. Propozycje regulacji prawnych nowej formuły organizowania i funkcjonowania spółdzielni rolniczych

Bibiografia

The legal concept of agricultural cooperatives (Summary)

The aim of the book is to attempt to create a legal concept of agricultural cooperatives, which required a thorough analysis of their structure and the way they operate, with their complexity and diversified nature taken into account. The research is not limited only to the Act of 16 September 1982 on Cooperative Law but it also encompasses (apart from the regulations applying directly to different types of agricultural cooperatives) the regulations indirectly governing the structure and the functioning of cooperatives. They often regulate their economic surrounding and agriculture as a part of the economy covered by the Common Agricultural Policy. It was necessary to refer to the EU policies and law. The book also includes an analysis of legislation concerning agricultural cooperatives in selected member states of the European Union (mainly France, Italy and Germany). The dissertation includes an extensive summary presenting the conclusions drawn from the attempt to show the evolution of agricultural cooperatives and their distinctive features in comparison with other cooperatives. It also evaluates the structure and the functioning of agricultural cooperatives. The author presents a new model of agricultural cooperatives which contributes to better protection of sustainability of running an activity by these entities and providing better development opportunities.