Rozprawa dotyczy następstw pozytywistycznego kultu nauki w literaturze, która zweryfikować musiała swój status wobec nowej sytuacji intelektualnej i duchowej. Tytuł nawiązuje do znanej formuły Kazimierza Wyki, mówiącej o „naukowości pozytywistycznej utajonej w mistycyzmie Miriama”. Działalność redaktora warszawskiego „Życia”, krytyka, tłumacza i poety stanowi przedmiot rozważań prowadzących do rewizji tego surowego wyroku, opartego na zarzutach niesamodzielności, nieszczerości, wręcz kontrabandy. W szczegółowym oglądzie dorobku Z. Przesmyckiego (Miriama) naukowość ta wydaje się nie tyle utajona, ile świadomie i głęboko uwewnętrzniona, zgodnie z diagnozą ówczesnego filozofa J.-M. Guyau. Pojęta w ten sposób, leży ona u podłoża zjawisk tak istotnych dla  pejzażu epoki, jak parnasizm czy nerwowość. Związani z krystalizacją tych zjawisk autorzy – oprócz Miriama wyróżnić należy A. Langego i J. Żuławskiego – dostarczają tu materiału do badań nad ambiwalentnym oddziaływaniem scjentyzmu na młodopolską wyobraźnię, zaostrzaniem rygorów twórczych, ale i poszerzaniem horyzontów pisarskich możliwości.

According to K. Wyka, scientism, which was inherited from the previous period, was a burden on Z. Przesmycki's esthetic reflection at the beginning of Young Poland. The formula about "the concealed, positivist scientificity in Miriam's mysticism" took on the meaning of a sentence passed on him as a dependent and insincere author. This scientificity was, however, not so much concealed as consciously internalized, in accordance with the intuitions of J.-M. Guyau's so-called philosophy of life. It was his philosophical thought that Miriam drew inspiration from when he was Warsaw's "Życie" [Life] magazine's editor. This weekly magazine prepared a ground for phenomena such as Pamassianism and nervosity which emerged as new artistic possibilities as a result of the experience of scientism. The accomplishments of Miriam, A. Lange, K. Tetmajer, J. Żuławski and other artists of the period, which are analyzed here, allow one to see scientificity (and particular scientific ideas, especially Darwinism) not only in the context of the crisis of values and pessimism of the late 19* century, but also as an important component of new, original intellectual and esthetic
proposals.