Przyszłość, w jakiej będą żyły kolejne pokolenia zarówno ludzkich, jak i nieludzkich istot, kształtuje się dziś i w tym sensie właśnie ją przeżywamy, w jakimś zakresie konceptualizujemy, modelujemy, a także odczuwamy emocjonalnie, a nawet somatycznie. Autorka Ekofantastyki opowiada o takim przeżywaniu teraźniejszości i przyszłości w kontekście kryzysu klimatycznego, zanieczyszczenia wody oraz powietrza, zaniku bioróżnorodności, pogłębiającej się niesprawiedliwości środowiskowej. W pracy znajdziemy tezę, że do zmiany tego stanu rzeczy potrzebujemy nie tylko narzędzi naukowych, technologicznych, politycznych i ekonomicznych, lecz także jakiejś nowej wrażliwości oraz estetyki. Proponowane przez Gajewską „zarządzanie wyobraźnią” oznaczałoby konstruowanie nowych modeli poznania zarówno na poziomie epistemologicznym, ontologicznym, aksjologicznym, jak i estetycznym.

To także poszukiwanie takich rodzajów, gatunków, odmian gatunkowych w literaturze, filmie, grach komputerowych, sztukach plastycznych, w których najwyraźniej ujawniają się rozmaite scenariusze ludzko-nie-ludzkiej sprawiedliwości (lub niesprawiedliwości). W książce przedstawiono argumenty za tym, by szczególną uwagę poświęcić spekulatywnej fantastyce naukowej, w której podejmowane są tematy ekologii i wielogatunkowej (nie)sprawiedliwości. Ten nurt fantastyki, zaangażowany w przedstawianie alternatywnych obrazów rzeczywistości, prowokuje odbiorców do ponownego przemyślenia miejsca ludzi na Ziemi, naszych relacji z nie-ludźmi i polityczno-etyczno-estetycznej odpowiedzialności za możliwe (lub prawdopodobne) kształty przyszłości. Jednocześnie spekulacje te – jako wytwory czasów, w których powstały – odsłaniają aktualne wyobrażenia pisarzy, filmowców, artystów i odbiorców ich prac o prawdopodobnym, albo oczekiwanym kierunku, w którym (być może) będziemy podążać, by przekroczyć, lub choćby osłabić myślenie antropocentryczne i skierować uwagę na bioróżnorodność oraz wielogatunkowy dobrostan.

WSTĘP. KU JAKIEJ WYOBRAŹNI?

Rozdział 1
MYŚLĄC FANTASTYKĄ
1.1. Po katastrofie czarnobylskiej
1.2. Fantastyka w dyskusjach ekokrytycznych
1.3. Posthumanistyczne zarządzanie wyobraźnią
1.4. Po wybuchu pandemii COVID-19

Rozdział 2
MONSTRUARIUM
2.1. Posthumanistyczne studia o monstrualności
2.2. Hybrydy
2.3. Między sapiensami i neandertalczykami
2.4. W towarzystwie ‘swoich’ i ‘innych’
2.5. Obejmując różnice – przypadek Joe i Lilith
2.6. Ciała protetyczne i relacje protetyczne
2.7. Biotechnologiczne zwierzorośliny

Rozdział 3
RELACJE
3.1. W uwikłaniu
3.2. Filmowe reprezentacje holocaustu zwierząt
3.3. Międzygatunkowe rodziny przyszłości
3.4. Powrót do Parku Jurajskiego
3.5. Roślinne kolonie
3.6. Pandemiczna izolacja

Rozdział 4
CZAS I PRZESTRZEŃ
4.1. Ruchomy horyzont czasoprzestrzenny
4.2. Ku katastrofie
4.3. Po katastrofie
4.4. Śmieciowe życia i wydalenia
4.5. Najdłużej kręcony film kina niemego
4.6. Matka bogów

ZAKOŃCZENIE. MIĘDZY EKOPATIĄ A CHTHULUCENE

BIBLIOGRAFIA

SUMMARY (Ecofiction. The sympoiesis perspective)

The future, in which future generations of both human and non-human beings will live, is being shaped today, and it is in this sense that we experience it, conceptualize it to some extent, model it, and feel it emotionally and even somatically. The author of Ecofiction talks about this way of experiencing the present and future in the context of the climate crisis, water and air pollution, disappearing biodiversity, and worsening environmental injustice. The book contains the thesis that to change this state of affairs we need not only scientific, technological, political and economic tools, but also some new sensibility and aesthetics. The "management of imagination" Gajewska proposes would mean constructing new models of cognition at both the epistemological, ontological, axiological and aesthetic levels.

The book also constitutes a search for such types, genres, genre varieties in literature, film, computer games, fine arts in which various scenarios of human-not-human justice (or injustice) are most clearly revealed. It makes a case for paying special attention to speculative science fiction, in which the themes of ecology and multispecies (in)justice are addressed. Engaged in presenting alternative images of reality, this trend in speculative fiction provokes audiences to rethink the place of humans on Earth, our relationship with non-humans and political-ethical-aesthetic responsibility for the possible (or probable) shape of the future. At the same time, these speculations – as products of the times in which they were conceived – reveal the ideas that present-day writers, filmmakers, artists and audiences of their works about the likely, or expected, direction in which we will (perhaps) move to transcend, or at least weaken, anthropocentric thinking and direct attention to biodiversity and multispecies well-being.