Książka stanowi pierwszy tom wydawnictwa źródłowego, zawierającego Protokoły Posiedzeń Senatu Uniwersytetu Poznańskiego z pierwszych lat działalności poznańskiej uczelni. Okazją do wydania źródeł jest przypadający w roku 2019 jubileusz stulecia powstania Uniwersytetu Poznańskiego, który zbiega się z jubileuszem odzyskania polskiej państwowości po I wojnie światowej.
Opracowanie zawiera Protokoły Posiedzeń Senatu Uniwersytetu Poznańskiego z lat 1919-1925. Są to lata rektoratu lekarza i społecznika – profesora Heliodora Święcickiego, który w okresie od 5 IV 1919–2 X 1923 r. był wybierany na tę funkcję aż sześciokrotnie, prawnika – profesora Zygmunta Lisowskiego (23 X 1923–31 VIII 1924 r.) oraz slawistę i językoznawcę – profesora Stanisława Dobrzycki (1 IX 1924–31 VII 1925 r.). Obrazują okres burzliwego i dynamicznego rozwoju w dziejach uczelni. Uniwersytet Poznański był jednym z 6 uniwersytetów działających w II Rzeczypospolitej, stopniowo zdobywał autorytet w społeczeństwie, w nauce krajowej i światowej. Był także ośrodkiem polskiej myśli zachodniej oraz badań niemcoznawczych w Polsce. Przyznał również pierwsze doktoraty honoris causa: Marii Skłodowskiej-Curie (1922), Romanowi Dmowskiemu (1922), prof. Józefowi Rivolemu (1922), Ferdynandowi Fochowi (1923), Heliodorowi Święcickiemu (1923), Janowi Ignacemu Paderewskiemu (1924 r.), Edwardowi Mandell Hause’owi (1924) oraz Oswaldowi Balzerowi (1925).
Publikowane w niniejszym tomie Protokoły Posiedzeń Senatu z lat 1919-1925 stanowią cenny materiał źródłowy do badań nad najstarszym okresem w dziejach Uniwersytetu Poznańskiego. Dokumentują m.in. proces tworzenia kolejnych wydziałów uniwersyteckich i ich przekształcenia, zabiegi władz rektorskich o utworzenie Wydziału Teologicznego, aż po wypracowanie optymalnej struktury Uniwersytetu w 1925 r. Liczne protokoły obrazują też prace nad uchwaleniem statutu UP, statutu Biblioteki Uniwersyteckiej, organizacją drukarni uniwersyteckiej, organizacją Powszechnych Wykładów Uniwersyteckich. Przedstawiają zmianę nazwy Uniwersytetu z Wszechnicy Piastowskiej na Uniwersytet Poznański (1920 r.). Protokoły z pierwszych i kolejnych lat funkcjonowania UP obrazują także szczegółowo zmagania władz Uniwersytetu z problemami kadrowymi, lokalowymi, finansowymi, a także studenckimi. Przedstawiono 281 (1–281) dokumentów obejmujących Protokoły Posiedzeń Senatu Uniwersytetu Poznańskiego z okresu 19 IV 1919 do 17 VII 1925 roku. Jest to okres szczególnie ważny dla dziejów Uniwersytetu Poznańskiego. Początkowo Uczelnia miała tylko 2 wydziały: Filozoficzny i Prawny, który w 1921 r. zmienił nazwę na Prawno-Ekonomiczny. Bardzo szybki rozwój spowodował jednak, że już w roku 1921 Uniwersytet posiadał następujące Wydziały: Prawno-Ekonomiczny, Lekarski, Filozoficzny, Rolniczo-Leśny i Teologiczny (który, mimo wysiłków władz rektorskich, nie powstał). Już w pierwszych latach funkcjonowania na czterech wydziałach Uniwersytetu Poznańskiego działalność dydaktyczną rozwijało kilkanaście kierunków studiów. W roku 1925 liczba wydziałów na UP, na skutek podziału Wydziału Filozoficznego na Wydział Humanistyczny i Matematyczno-Przyrodniczy, wzrosła do pięciu. Od tej pory aż do roku 1939 Uniwersytet tworzyły Wydziały: Prawno-Ekonomiczny, Lekarski, Humanistyczny, Matematyczno-Przyrodniczy i Rolniczo-Leśny. W ramach poszczególnych wydziałów funkcjonowało 99 katedr i 107 zakładów naukowych, które zatrudniały kilkuset pracowników naukowo-dydaktycznych, w tym ok. 100 profesorów. W całym okresie międzywojennym prace na poznańskim uniwersytecie podjęło ok. 166 profesorów różnych specjalności.
Senat Uniwersytetu stanowił najwyższą władzę samorządową uczelni. Do zakresu jego działania należały: uchwalanie statutu i budżetu uczelni, zatwierdzanie wniosków rad wydziałów w sprawie powoływania profesorów zwyczajnych, nadzwyczajnych i honorowych oraz docentów i przedstawianie ich Ministerstwu WRiOP, a także nadawanie honorowych stopni naukowych, jak również uchwalanie wniosków dotyczących usuwania profesorów z katedr. Do obowiązków senatu należało także uchwalanie wniosków dotyczących tworzenia i zamykania wydziałów, oddziałów, zakładów, biur i nowych katedr, jak również przyjmowanie sprawozdań dziekanów z działalności poszczególnych wydziałów. Senat zatwierdzał regulaminy rad wydziałowych, rozstrzygał także, czy dane przedmioty mogą być wykładane w języku obcym. Do zadań senatu należało ponadto zarządzanie majątkiem własnym uczelni, a także mianowanie i usuwanie urzędników, dbałość o sytuację ekonomiczną studentów itp.
Protokoły Posiedzeń Senatu UP za okres 1919–1939, liczące łącznie ponad dwa tysiące stron rękopisów i maszynopisów, zgromadzone są w Archiwum UAM. Stanowią bardzo ważne źródło do badania dziejów Uniwersytetu w pierwszych dwudziestu latach jego działalności. Planowana edycja źródłowa obejmować będzie łącznie 3 tomy. Pierwszy z nich obejmie Protokoły Posiedzeń Senatu Uniwersytetu Poznańskiego od powołania Uniwersytetu do ukształtowania się podziału uczelni na 5 wydziałów, czyli lata 1919/1920–1924/1925. Drugi tom zawierać będzie protokoły obejmujące lata akademickie 1925/1926–1932/1933, czyli do zmiany pierwszej ustawy o szkołach akademickich z roku 1920. Ostatni, trzeci tom źródeł obejmie protokoły z lat 1933/1934–1938/1939, czyli okres obowiązywania nowej ustawy o szkołach akademickich z 15 marca 1933 r. aż do wybuchu II wojny światowej.
Wydanie protokołów drukiem z okazji Jubileuszu Uniwersytetu ma celu nie tylko upowszechnienie źródeł do dziejów Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza i innych poznańskich uczelni wywodzących się z Uniwersytetu Poznańskiego, jak Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego, Uniwersytet Przyrodniczy oraz Akademii Wychowania Fizycznego, ale także fizyczne zabezpieczenie dla przyszłych pokoleń badaczy najstarszych materiałów archiwalnych do dziejów UAM i pozostałych uczelni.
