Monografia Literackie dorzecze Odry poświęcona jest odrzańskim narracjom w literaturze polskiej i niemieckiej po 1945 roku. Autorka podjęła doniosłe zagadnienie dotychczas jeszcze nierozpoznane w badaniach literackich na tak szeroką skalę. W pierwszej części przedstawia koncepcję badawczą „literackiego dorzecza”. Posługuje się pojęciem zapożyczonym z geografii i hydrologii, przenosząc je w metaforycznym znaczeniu do badań literackich. Ramę teoretyczno-metodologiczną rozprawy współtworzą teorie przestrzeni i perspektywa komparatystyczna. W drugiej części monografii, w rozdziałach/dopływach zatytułowanych Korzenie, Wrastanie, Nowe pogranicze, „Przewoźnicy odrzańscy”, Wyobrażenia ludowe, autorka z jednej strony przedstawia różne ujęcia Odry jako tematu przestrzennego, z drugiej – formy i sposoby doświadczania rzeki. Zagadnienie badawcze omawia z perspektywy polskich i niemieckich narracji, podkreślając literacki potencjał rzeki oraz zachowując w polu widzenia jej historyczne, kulturowe i społeczne znaczenie dla sąsiadujących krajów. Zaprezentowany punkt widzenia otwiera przed czytelnikiem rozmaite zależności między literaturą a geografią oraz możliwość spojrzenia na rzekę jako przestrzeń wielu różnych, indywidualnych/jednostkowych i zbiorowych doświadczeń. Uzupełnieniem monografii jest aneks z wywiadami przeprowadzonymi przez autorkę książki z twórcami i badaczami. 

Przedmowa

CZĘŚĆ I. WSTĘPNE „ZANURZENIE”

Cel i przedmiot badań

Literackie dorzecze. Zarys koncepcji badawczej

1. Związki geografii i literatury w refleksji badawczej Wincentego Pola
2. Metafora literackiego dorzecza. Pole semantyczne pojęcia
3. Odra jako motyw i temat przestrzenny. Tertium comparationis

Odrzańska toponimia w polskim i niemieckim krajobrazie literackim

Odra w polskich i niemieckich badaniach literackich

CZĘŚĆ II. ODRA I JEJ LITERACKIE DOPŁYWY

Dopływ pierwszy. Korzenie

1. Odrzańskie topografie literackie w prozie Theodora Fontanego (Oderland,Unterm Birnbaum)
2. Śladami Theodora Fontanego w eseju Kerstin Hensel Die Flötenfingerdes Birnbaums
3. Odra okiem kamery. Film dokumentalny Bernharda Sallmanna Oderland.Fontane
4. Odrzański dom w powieści Ruth Storm Odersaga. Das Schloβ am Strom
5. Wykorzenianie zza Odry w opowiadaniu Erika Neutscha Der Hirt

Dopływ drugi. Wrastanie

1. „I rzeka płonęła, i brzeg płonął”. Odra jako theatrum belli w tworczości Ryszarda Liskowackiego (Powrót z tamtego brzegu, „Brzeg”)
2. Nowy dom nad Odrą. Rzeka we wspomnieniach polskich osadnikow (Witolda Ciecińskiego Flisacy na Odrze, Ireny Szymanowskiej Z Krosna do Szczecina, Seweryna Orchowskiego Odra, Barbary Sylwanowicz Szczecin – mój dom)
3. Zakorzenianie nad Odrą w powieści Haliny Auderskiej Babie lato
4. Odrzański palimpsest w powieści Marii Sidorskiej-Ryczkowskiej Klucze dorzeki

Dopływ trzeci. Nowe pogranicze

1. „Iść po granicy”. Publicystyka Roberta Ryssa
2. Doświadczanie granicy w reportażach Heinza Gladego (Die Brücke, Frankfurter Impressionen), Petera Haffnera (Frankfurt an der Oder / Słubice), Uwego Rady [Ans Ende der Welt. Von Berlin nach Frankfurt (Oder)]
3. Polsko-niemieckie pogranicze w prozie poetyckiej Matthiasa Kneipa (Oder, Die Oder bei Czelin/Zellin. Eine Grenze im Fluss, Weil die Grenzezwischen Deutschland und Polen flieβend ist)
4. Polsko-niemieckie rejsy literackie

Dopływ czwarty. „Przewoźnicy odrzańscy”

1. Odrzański szyper w cyklu reportaży Hansa Niekrawietza Ein Leben für die Oder
2. Żegluga rzeczna i żeglugowcy w reportażach Tadeusza Rożewicza (Most płynie do Szczecina), Henryka Jantosa, Jerzego Kułtuniaka, Zdzisława Romanowskiego (Spotkanie z rzeką. Notatki z podróży z biegiem Odry), Tadeusza Kijonki (Arteria węgla)
3. Wodniacy w powieści Henryki Wolnej Odrzysko
4. Odrzańska społeczność w powieści Annette Krone Mit der ewigen Oder

Dopływ piąty. Wyobrażenia ludowe

1. Wodnik w utworach Izabelli Koniusz (Figle wodnika), Augusta Scholtisa (Sage vom Wassermann), Korneli Dobkiewiczowej (O trzech braciach z Opola), Marka Grzelki (O rzecznym wodniku, który nowosolskiego rybaka szczęścia pozbawił)
2. Nimfy, niksy i boginki w utworach Heleny Rutkowskiej (Nimfa wodna), Annette Krone (Odrasine), Zenona Czarneckiego (Zemsta boginek)
3. Mora w powieści Hansa Niekrawietza Der Wind weht von der Oder

Zakończenie

Aneks

Wywiad z pisarzem i dziennikarzem muzycznym Wolfem Kampmannem
Wywiad z pisarzem i publicystą Uwem Radą
Wywiad z poetą i publicystą Januszem Wojcikiem
Wywiad z pisarzem i publicystą Matthiasem Kneipem
Wywiad z folklorystką Dorotą Simonides
Wywiad z pisarką Annette Krone
Wywiad z pisarką Marią Sidorską-Ryczkowską
Wywiad z reżyserem filmowym Bernhardem Sallmannem

Bibliografia

Indeks nazwisk Indeks miejscowości

Podziękowania

Zusammenfassung

The monograph The Literary Basin of the Oder is devoted to Oder narratives in Polish and German literature after 1945. The author takes up a significant issue hitherto unexplored on such a large scale in literary research. In the first part, she presents the research concept of the 'literary river basin'. She uses a concept borrowed from geography and hydrology, which she transfers in a metaphorical sense to literary research. The theoretical and methodological framework is developed in tandem by theories of space and a comparatist perspective. In the second part of the monograph, in the chapters entitled Roots, Rising, New Borderland, "Oder Carriers", and Folk Imagery, the author presents different approaches to the Oder as a spatial theme on the one hand, and forms and ways of experiencing the river on the other. She discusses the research issue from the perspective of Polish and German narratives, emphasising the literary potential of the river and keeping sight of its historical, cultural and social significance for neighbouring countries. This point of view opens up the various interrelationships between literature and geography and the possibility of looking at the river as a space of many different individual/individual and collective experiences. The monograph is complemented by an appendix with interviews that the book's author conducted with authors and researchers.