Autobiograficzne świadectwo Jole Stanišicia (1929-2017), czarnogórskiego i jugosłowiańskiego komunisty, wyniesione z Nagiej Wyspy, jugosłowiańskiego gułagu, jest wstrząsającym dokumentem terroru. List do komunistów wszystkich krajów powstał w 1959 roku i nigdy dotąd nie został opublikowany. Autor, konsekwentny zwolennik tej ideologii z intencją oskarżycielską wysyłał swoje świadectwo przywódcom światowego ruchu komunistycznego, przestrzegając przed podobnymi wynaturzeniami systemu, a jego adresatami byli Nikita Chruszczow (ZSRR), Mao Zedong (Chiny) i in. Jole Stanišić opowiedział się w młodości za stalinowską wersją komunizmu i został poddany terrorowi ze strony titowskich stalinowskich antystalinistów. Ten okrutny paradoks historii uwikłał autora Listu do komunistów wszystkich krajów w pułapki, które z powodzeniem stara się rozwikłać autor przekładu, obszernego wstępu i objaśnień – prof. Bogusław Zieliński, prezentując nie tylko literackie walory świadectwa, ale także odsłaniając okoliczności powstawania państwa jugosłowiańskiego, genezy Nagiej Wyspy oraz specyfiki jej barbarzyńskiego funkcjonowania.

Dramatyczny krzyk Stanišicia nad losem ofiar titoizmu nie pozbawia jego Listu wiarygodności, autentyczności i szczerości. Sprawia, że to właśnie Czytelnik, podziwiając potęgę słowa i głębię humanistycznego zaangażowania, musi odpowiedzieć na pytanie, które Jole Stanišić pozostawia bez odpowiedzi, a mianowicie jak można zrozumieć fenomen tego pisarza, osoby tak boleśnie doświadczonej przez totalitaryzm, a jednocześnie wiernej tej ideologii? Głos Jole Stanišicia to przesłanie wydobywające się z gardła ocalonego, a jednocześnie z czeluści zagłady, z miejsca przeklętego, ale i świętego, bo okupionego śmiercią i cierpieniem.

Wstęp
Świadectwo Jole Stanišicia z czeluści zagłady
Tito jako twórca nowej Jugosławii
Jugosłowiański stalinowski antystalinizm
Anatomia Nagiej Wyspy
Obozowa golgota
Świadectwo Jole Stanišicia w świecie literatury
Na zakończenie

Bibliografia
Lista osób wzmiankowanych w Liście do Związku Pisarzy Radzieckich
Obóz w rysunkach jego więźnia Alfreda Pala

Jole Stanišić, Krótkie dane autobiograficzne i List do Związku Pisarzy Radzieckich
Summary: Jole Stanišić, Open letter to the Communists of all Countries

The autobiographical testimony of Jole Stanišić (1929-2017), a Montenegrin and Yugoslav communist, taken from Barren Island, a Yugoslav gulag, is a harrowing chronicle of terror. His Open Letter to the Communists of All Countries was written in 1959, never to be published. The author, an unfailing proponent of this ideology, sent his testimony with an accusatory intention to the leaders of the world communist movement, who included Nikita Khrushchev (USSR) and Mao Zedong (China), warning against similar degeneration of the system. Jole Stanišić advocated the Stalinist version of communism in his youth and was subjected to terror by Tito’s Stalinist anti-Stalinists. This cruel paradox of history entangled the author of Open Letter to Communists of All Countries in traps which Professor Bogusław Zieliński, the author of the translation, extensive introduction and explanatory notes, successfully solves, presenting not only the literary qualities of the testimony, but also uncovering the circumstances of the formation of the Yugoslav state, the genesis of the Barren Island and the specific nature of its barbaric operations.

Stanišić’s dramatic cry for the fate of Titoism’s victims does not deprive his Letter of credibility, authenticity and sincerity. It forces the reader, while admiring the power of the word and the depth of humanistic commitment, to answer the question that Jole Stanišić leaves unanswered, namely how can one understand the phenomenon of this writer, a person so painfully afflicted by totalitarianism and yet so faithful to that ideology? The voice of Jole Stanišić is a cry emitted from the throat of a survivor, and at the same time from the depths of extermination, from a place cursed, but also sacred, because it was paid for by death and suffering.