Książka poddaje wszechstronnej interpretacji twórczość jednego z najwybitniejszych malarzy polskich – Aleksandra Gierymskiego, koncentrując się na jego obrazach z motywem postaci ludzkiej, w tym bardzo znanych, jak „Święto Trąbek” i „Trumna chłopska”. Dzieła autora są omówione w perspektywie dotąd w badaniach pomijanej, którą otwierają prace wykonane w okresie studiów, w szczególności „Kupiec wenecki”. Wybierając za temat dzieła konwersje Shylocka, Gierymski podjął skomplikowaną problematykę relacji judaizmu i chrześcijaństwa oraz stosunków polsko-żydowskich w XIX stuleciu. Wspomnianej tematyce poświęcił także wiele późniejszych prac. Dla jej wyrażania powołał wówczas specyficzny język wizualny, oparty na przeciwieństwie kierunków wertykalnego i horyzontalnego, którym „wypowiadał” się w całej swej twórczości. Opozycję tę wykorzystywał wielokrotnie w obrazach uchodzących za realistyczne, czyli za wiernie odtwarzające oglądaną przez malarza rzeczywistość. Problematykę religii i wiary pojmował zarazem w horyzoncie swego czasu. Daleki od wrogości wobec postawy religijnej, obrazował wielokrotnie problematyczność jej przyjęcia we współczesnym sobie świecie, kwestionującym podstawowe prawdy chrześcijaństwa, relatywizującym absolutne kryteria, świecie gasnącej wiary, części pozbawionych wspólnego mianownika, w którym po przełamaniu wertykalnych osi pozostała jedynie horyzontalna płaszczyzna, gdzie rozgrywają swój dialog przeciwstawne siły.

The themes that can be observed in Gierymski's diploma painting titled Scena sądu z “Kupca weneckiego" Williama Szekspira and in so-called realistic works, such as images of the Virgin Mary, temples, both Judaic and Christian religious rituals as well as the followers of both these religions who are praying, show that religious motifs always recurred throughout his works and that the artist was interested in a human being's attitude toward religion in general, which was not taken into consideration previously at all. In his works Gierymski repeatedly used the opposition between "the vertical and the horizontal", which represented the heavenly and earthly orders. Therefore, Gierymski was not a positivist if one interprets this word as referring to a person who does not talk about things that are inaccessible to reason (i.e. represented by the vertical order). Gierymski created this opposition also by optically marginalizing motifs that represented the sacred order and that were placed in the background or on one side of the composition and by juxtaposing them with motifs that represented industrial civilization and were visually more conspicuous. By portraying Jews, the painter also joined in a very complex discussion on how Polish-Jewish relations developed in the territories of the Russian Partition, thus showing that he had noticed the growing differences between these nations that consolidated the divergence between the vertical and horizontal orders, which was characteristic of those times. These differences also reduced the importance of the spiritual sphere as an authority that governed human actions and made it impossible to notice a connection between the two religions.