Książka stanowi podsumowanie badań własnych autora dotyczących historii Europy Środkowej w trójkącie polsko-czesko-ukraińskim oraz dziedzictwa kulturowego Polski, Ukrainy i Białorusi. Porusza żywą i aktualną problematykę państwowego mitu, idei narodowej oraz nacjonalizmu w wybranych państwach Europy Środkowo-Wschodniej (w Polsce, państwach bałtyckich, Czechach, na Słowacji, Węgrzech, Ukrainie, Białorusi). Państwa te choć niejedno dzieli, to jednak też wiele łączy. Wspólnie zaistniały jako samodzielne po I wojnie światowej i zetknęły się z dwoma totalitaryzmami. Przystąpiły do budowy systemu liberalnej demokracji, choć nacisk bieżących problemów i cień historii daje szansę populizmowi.

Autor, wychodząc od kwestii definicyjno-pojęciowych, śledzi na konkretnych przykładach dzieje najnowsze, skupia się na XX wieku, sięga tam, gdzie należy, we wcześniejszą przeszłość. Prezentuje, w jaki sposób dążenie do zdobycia lub odzyskania niepodległości, idea narodowa wraz z mitem państwa etnicznego

kształtowały i umacniały świadomość analizowanych społeczności. W ostatnich rozdziałach ukazuje problematykę ukraińską i białoruską, dwie drogi wyjścia ze sfery rosyjskiego wpływu, w tym jedną (białoruską) nieudaną. Ukraina zaś, choć skąpana we krwi wskutek napaści sąsiada ze wschodu, wydaje się, że przetrwa oraz umocni swoją państwowość i zbuduje wreszcie naród.