Sześć esejów prezentowanych w zbiorze ukazuje kształtowanie się różnych gatunków jezuickiego piśmiennictwa (stąd tytuł – Jezuickie giętkie pióro) oraz jego znaczenie dla okresu wczesnonowożytnego. Część z tych pism była szeroko rozpowszechniona zarówno wewnątrz Towarzystwa Jezusowego, jak i poza nim, a także miała kluczowy wpływ na zmieniającą się politykę jezuitów. Większość z tekstów pojawia się w książce w polskim przekładzie po raz pierwszy. Ponieważ Towarzystwo powstało w połowie XVI wieku, omawiani autorzy są dobrym przykładem przejścia, jakie nastąpiło między późnym średniowieczem a wczesną nowożytnością. Pierwsze pokolenie jezuitów było wyszkolone w średniowiecznej filozofii i teologii, ale coraz bardziej zaznajamiało się z tradycją renesansową. Drugie i późniejsze pokolenia stworzyły kulturę, która łączyła ich scholastyczne wykształcenie z naśladowaniem grecko-łacińskich klasyków, renesansowym upodobaniem do (zwłaszcza cycerońskiej) retoryki i epistemicznego sceptycyzmu oraz potrzebą głoszenia Ewangelii. Bez tej unikalnej kultury, przekazywanej zwłaszcza w sieci jezuickich szkół, nie byłoby Piotra Skargi (1536–1612), Jakuba Wujka (1541–1597), Macieja Kazimierza Sarbiewskiego (1595–1640), Franciszka Bohomolca (1720–1784), Marcina Poczobuta (1728–1810), Adama Naruszewicza (1733–1796) ani Grzegorza Piramowicza (1735–1801). Nie byłoby wczesnonowożytnej kultury polskiej, jaką znamy.

Wprowadzenie

Z doliny rzeki IJssel do Paryża i Rzymu przez Montserrat. Ignacy Loyola i przemieszczenie genezy nowożytnej pobożności

Protestantyzm a wcześni jezuici

Retoryczna veri-similitudo: Cycero, probabilizm oraz jezuicka kazuistyka

Jezuicka opozycja wobec polityki czystości krwi w Towarzystwie Jezusowym (1576–1608)

Przewodnik dla spowiedników Juana Alfonsa de Polanca na tle wczesnonowożytnej literatury penitencyjnej

„Idźcież już precz!”. Początki i rozwój najwcześniejszej literatury antyjezuickiej w Rzeczypospolitej Obojga Narodów (1577–1614)

Indeks nazwisk, pojęć i miejsc

Summary (Jesuit Flexible Pen: Early Modernity Through the Prism of Studies on the Society of Jesus)

The six essays presented in this collection show the development of various genres of Jesuit writing (hence the title of this book – The flexible Jesuit pen) and its importance for the early modem period. Some of these were disseminated widely both inside and outside the Society and were instrumental in influencing the evolving politics of the Jesuits. In this book, most of them appear in the Polish translation for the first time. Since the Society was founded in the mid-sixteenth century, the authors discussed here are good examples of the transition that occurred between the late Middle Ages and the early modem period. The first generation of Jesuits was trained in medieval philosophy and theology but became more and more familiar with the Renaissance tradition. The second and later generations created a culture that combined their Scholastic education with the imitation of the Greco-Latin classics, the Renaissance preference for (especially Ciceronian) rhetoric and epistemic skepticism, and the need to proclaim the Gospel. Without this unique culture, passed down especially in the network of Jesuit schools, there would be no Piotr Skarga (1536–1612), Jakub Wujek (1541–1597), Maciej Kazimierz Sarbiewski (1595–1640), Franciszek Bohomolec (1720–1784), Marcin Poczobut (1728–1810), Adam Naruszewicz (1733–1796) and Grzegorz Piramowicz (1735–1801). There would be no early modem Polish culture as we know it.