Przedmiotem rozprawy jest zjawisko dystrakcji, tj. zakłócenie w realizacji bieżącego zadania pod wpływem oderwanego od niego procesu umysłowego. Autor rozpatruje bierne i aktywne mechanizmy obrony przed dystrakcją, a także kreśli ramy teoretyczne dla analizowanego zjawiska. Ponadto przedstawia badania własne, dotyczące genezy dystrakcji i mechanizmów obrony przed dystrakcją, a także proponuje nowy eksperymentalny kontekst (mikroparadygmat), w którym zjawisko dystrakcji i tłumienia może być eksplorowane i interpretowane. Warto podkreślić walory poznawcze i metodologiczne monografii, a także możliwość zastosowania badań do praktyki klinicznej.

The book addresses the question of the origins of mental activity dissociated from the current task of the subject and the mechanisms of defence against distraction such an activity can cause. Two types of these defence mechanisms are distinguished: active and passive. Active defence involves inhibition of task-unrelated contents or processing. Passive defence takes place when the processes that are engaged in the realisation of the task at hand, or some other processes, absorb cognitive resources necessary for the task-unrelated activity to develop. The relevant theoretical and empirical literatures are reviewed with the aim of pinpointing these mechanisms and their mutual relationships in the functioning of the human mind, and a new line of research is presented. The new paradigm exploits a phenomenon of impaired recall of words related to demands of a problem that was solved prior to encoding. This impairment is taken to represent active inhibitory processes that suppress the previous-problem-related material as a potential source of distraction in the context of the present task. The results of the experimental studies on this phenomenon allow to formulate a theoretical model hypothesizing that strategically controlled inhibition may block task-irrelevant processing at an earlier or a later phase, depending on both the circumstances and the individual style of attentional functioning of the subject. By means of this inhibition, the cognitive system regulates the degree of its "openness" to the processing unrelated to the present task, allowing for more or less of task-irrelevant mental activity. The proper balance between focusing on the current task to protect its smooth realisation and remaining sensitive to the effects of task-irrelevant processing - as these may prove beneficial, considering a broader scope of needs or goals of the subject - seems to be an essential factor in effective and flexible self-control.

Wprowadzenie

CZĘŚĆI
BIERNE I AKTYWNE MECHANIZMY OBRONY PRZED DYSTRAKCJĄ


ROZDZIAŁ l
Koszty i pożytki dystrakcji
1.1. Koszty dystrakcji
1.1.1. Myśli oderwane od zadania a realizacja czynności nierutynowych
1.1.2. Myśli oderwane od zadania a pamięć
1.1.3. Myśli oderwane od zadania a niepowodzenia poznawcze w świetle
badań kwestionariuszowych
1.1.4. Problem interpretacji przyczynowych
1.2. Korzyści z dystrakcji
1.2.1. Znaczenie uwrażliwienia na kontekst
1.2.2. Myśli oderwane od zadania a hierarchie celów podmiotu
1.2.3. Myśli oderwane od bieżącego zadania w służbie innych celów
podmiotu
1.2.4. Myśli oderwane od zadania a regulacja poziomu pobudzenia
1.3. Podsumowanie

ROZDZIAŁ 2
Geneza dystrakcji i mechanizmy obrony przed dystrakcją - ogólne ramy teoretyczne
2.1. Treści umysłowe, stany ich reprezentacji, procesy uczynniania i generowania
2.2. Wyznaczniki poziomu wzbudzenia reprezentacji
2.3. Bierne mechanizmy obrony
2.4. Aktywne mechanizmy obrony
2.5. Aktywne i bierne mechanizmy obrony - problem operacjonalizacji
2.5.1. Operacyjne wskaźniki obrony biernej
2.5.2. Operacyjne wskaźniki obrony aktywnej
2.5.3. Zasoby a różnicowanie biernych i aktywnych mechanizmów obrony
2.5.4. Współdziałanie biernych i aktywnych mechanizmów obrony
2.6. Podsumowanie

ROZDZIAŁ 3
Badania nad spontanicznie pojawiającymi się świadomymi myślami oderwanymi od zadania
3.1. Techniki próbkowania świadomości
3.2. Myśli oderwane od zadania wymagającego przedłużonej czujności
3.3. Myśli oderwane od zadania detekcyjnego a zasoby
3.4. Myśli oderwane od zadania a subsystemy pamięci roboczej w modelu
Bad-deleya
3.4.1. Pętla fonologiczna
3.4.2. Szkicownik wzrokowo-przestrzenny
3.4.3. Centralny system wykonawczy
3.4.4. Bufor epizodyczny
3.5. Myśli oderwane od zadania angażującego przetwarzanie semantyczne
3.5.1. Myśli oderwane od lektury
3.5.2. Rola przetwarzania materiału znaczącego i wpływ jego organizacji na
pojawianie się myśli oderwanych
3.6. Wyniki badań nad myślami oderwanymi od zadania w świetle modelu genezy
myśli oderwanych od zadania
3.6.1. Zadania detekcyjne wymagające przedłużonej czujności
3.6.2. Zadania obciążające subsystemy pamięci roboczej
3.6.3. Zadania angażujące przetwarzanie semantyczne
3.7. Podsumowanie i perspektywy

ROZDZIAŁ 4
Aktywne i bierne mechanizmy obrony w przetwarzaniu informacji percepcyjnej
4.1. Selekcja informacji w procesie identyfikacji percepcyjnej
4.2. Priming negatywny i jego interpretacje
4.3. Ewolucja inhibicyjnej interpretacji primingu negatywnego
4.3.1. Pierwotne wyjaśnienie inhibicyjne
4.3.2. Wyniki badań sprzeczne z pierwotnym wyjaśnieniem inhibicyjnym
4.3.3. Zrewidowana koncepcja inhibicyjna - model Houghtona i Tippera (1984) i
nowe idee teoretyczne w wyjaśnianiu primingu negatywnego w kategoriach
hamowania
4.3.4. Zrewidowane wyjaśnienie inhibicyjne - plastyczność hamowania czy
amorficzność teorii?
4.4. Aktywna obrona przed dystrakcją w świetle inhibicyjnie interpretowanych
wyników badań nad primingiem negatywnym
4.4.1. Priming negatywny a właściwości dystraktorów w próbach
poprzedzających
4.4.2. Hamowanie reaktywne czy antycypacyjne? Priming negatywny a
interferencja w próbie poprzedzającej
4.4.3. Priming negatywny a obciążenie pamięci roboczej
4.4.4. Priming negatywny a inne behawioralne wskaźniki aktywności
inhibicyjnej
4.5. Podsumowanie

ROZDZIAŁ 5
Aktywne i bierne mechanizmy obrony w funkcjonowaniu pamięci
5.1. Blokowanie wydobywania
5.2. Hamowanie asocjacji w warunkach utrudnionego dostępu do wydobywanej
treści
5.3. Zapominanie w wyniku wydobywania
5.4. Tłumienie przypomnień w zadaniu "myśl - nie myśl"
5.5. Hamowanie w ujednoznacznianiu informacji wieloznacznej
5.6. Kierowane zapominanie
5.7. Hamowanie w rewizji zapisu pamięciowego
5.8. Podsumowanie

CZĘŚĆ II
TŁUMIENIE ŹRÓDŁA DYSTRAKCJI - BADANIA NAD PRZETWARZANIEM TREŚCI ODNOSZĄCYCH SIĘ DO WCZEŚNIEJ ROZWIĄZYWANEGO PROBLEMU


ROZDZIAŁ 6
Efekt pogorszonego pamiętania i lokalizacja jego źródła
6.1. Badania ujawniające i potwierdzające efekt pogorszonego pamiętania
6.1.1. Eksperyment A
6.1.2. Warunki w eksperymentach ujawniających efekt pogorszonego
pamiętania
6.1.3. Eksperyment B
6.1.4. Czasy reakcji i treść decyzji w zadaniu klasyfikacyjnym w
eksperymentach A i B
6.2. Hipotezy lokujące źródło efektu pogorszonego pamiętania poza zadaniem
klasyfikacyjnym
6.2.1. Hipoteza hamowania w procesie selekcji pomysłów
6.2.2. Hipoteza interferencji w wydobyciu lub niepewności źródła
6.3. Falsyfikacja hipotez lokujących źródło efektu pogorszonego pamiętania poza
zadaniem klasyfikacyjnym
6.3.1. Dostępność treści odpowiadających wymogom problemu w teście
pamięci ukrytej - eksperyment E
6.3.2. Treści dotyczące problemu kodowane przed rozwiązywaniem -
eksperyment F
6.4. Podsumowanie

ROZDZIAŁ 7
Efekt pogorszonego pamiętania a czasowe warunki w zadaniu klasyfikacyjnym
7.1. Manipulacja interwałem reakcja-bodziec w zadaniu klasyfikacyjnym - założenia
i oczekiwania
7.2. Dobór IRB w eksperymencie
7.3. Metoda i przebieg badań
7.4. Wyniki
7.4.1. Schemat analiz statystycznych
7.4.2. Rezultaty
7.4.3. Podsumowanie wyników
7.5. Hipoteza dwóch faz aktywności umysłowej oderwanej od zadania i "wczesnego"
albo "późnego" hamowania w obronie przed dystrakcją
7.6. Metodologiczne implikacje modelu
7.7. Alternatywne wyjaśnienia wyników eksperymentu
7.7.1. Hipoteza spontanicznego powrotu poziomu wzbudzenia wyhamowanej
reprezentacji do stanu wyjściowego (model wczesnego
(późnego hamowania)
7.7.2. Nieinhibicyjny mechanizm efektu w warunkach krótkich IRB
(model hybrydowy)
7.7.3. Wyjaśnienie w kategoriach interferencji proaktywnej
(model nieinhibicyjny)
7.8. Podsumowanie

ROZDZIAŁ 8
Efekt pogorszonego pamiętania a pomysły rozwiązań problemu dywergencyjnego
8.1. Swobodne i ścisłe rozwiązania problemu
8.2. Wczesne i późne hamowanie w mechanizmach obrony przed dystrakcją a
swobodne i ścisłe rozwiązania problemu. Analizy wyników eksperymentu C
8.2.1. Klasyfikacja rozwiązań problemu
8.2.2. Swobodne pomysły rozwiązań a efekt pogorszonego pamiętania
w warunkach różnych IRB
8.2.3. Ścisłe pomysły rozwiązań a efekt pogorszonego pamiętania
w warunkach różnych IRB
8.2.4. Podsumowanie analiz eksperymentu C
8.3. Efekt pogorszonego pamiętania a ścisłe i swobodne pomysły rozwiązań
problemów w eksperymencie B
8.3.1. Klasyfikacja pomysłów rozwiązań problemów
8.3.2. Swobodne pomysły rozwiązań a efekt pogorszonego pamiętania
8.3.3. Ścisłe pomysły rozwiązań a efekt pogorszonego pamiętania
8.3.4. Podsumowanie analiz wyników eksperymentu B
8.4. Pomysły rozwiązań problemu a efekt pogorszonego pamiętania
w eksperymencie A
8.4.1. Zmienne charakteryzujące pomysły rozwiązań
8.4.2. Liczba kategorii rozwiązań a efekt pogorszonego pamiętania
8.4.3. Liczba pomysłów odpowiadających materiałowi w zadaniu
klasyfikacyjnym a efekt pogorszonego pamiętania
8.4.4. Podsumowanie wyników analiz eksperymentu A
8.5. Podsumowanie analiz i dyskusja

ROZDZIAŁ 9
Pomysły rozwiązań problemu dywergencyjnego, myśli oderwane od problemu i podatność na dystrakcje w codziennych sytuacjach życiowych
9.1. Kwestionariusz Podatności na Dystrakcje
9.2. Swobodne pomysły rozwiązań problemu "zamkniętego" a podatność na
dystrakcje
9.3. Rozwiązania problemu "otwartego" a podatność na dystrakcje
9.4. Laboratorium i życie - swobodne pomysły rozwiązań a tendencja do ulegania
dystrakcji w sytuacjach codziennych
9.5. Podsumowanie

ROZDZIAŁ 10
Geneza dystrakcji i mechanizmy obrony przed dystrakcją w świetle badań nad przetwarzaniem treści dotyczących wcześniej rozwiązywanego problemu - podsumowanie, implikacje i perspektywy
10.1. Podsumowanie wyników badań i idei teoretycznych
10.1.1. Oznaki specjalnego przetwarzania treści dotyczących wcześniej
rozwiązywanego problemu
10.1.2. Hipoteza wczesnego albo późnego hamowania źródła dystrakcji
10.1.3. "Swobodne" pomysły rozwiązań problemu dywergencyjnego
jako wskaźnik różnic indywidualnych w funkcjonowaniu uwagi i zawiadywaniu
procesami hamowania
10.2. Ogólne implikacje wyników badań i modelu dwufazowego
10.2.1. Eksperymentalny efekt hamowania a sprawność mechanizmów
inhibicyjnych
10.2.2. "Wczesne" i "późne" hamowanie a rola procesów hamowania
w regulowaniu zawartości pamięci roboczej
10.2.3. Problem świadomości
10.2.4. Funkcjonowanie uwagi a twórczość
10.3. Zadania na przyszłość
10.3.1. Replikacja uzyskanych efektów w warunkach lepszej kontroli
eksperymentalnej
10.3.2. Testowanie założeń modelu wielofazowego
10.3.3. Testowanie warunków brzegowych spontanicznego inicjowania
aktywności umysłowej oderwanej od zadania
10.3.4. Testowanie warunków uświadamiania myśli oderwanej od zadania

Literatura