– Wyróżnienie FENIKS w kategorii Myśl Humanistyczna (XVIII Targi Wydawców Katolickich w Warszawie)
– Nagroda Główna – Puchar JM Rektora Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Konkursie na Najlepszą Książkę Akademicką (XV Poznańskie Dni Książki Naukowej)

Jedna z nielicznych pozycji z zakresu językoznawstwa poświęconych językowi mistycznemu. Na podstawie tekstów biblijnych, fragmentów literatury apokryficznej oraz pobiblijnych pism mistyków żydowskich i chrześcijańskich autorka analizuje język profetyczno-objawieniowy. Jej celem jest wyodrębnienie archetypicznych kryteriów doświadczenia mistycznego oraz ustalenie właściwego znaczenia kluczowych wyrażeń i wypowiedzi religijnych. Rozróżnienie aktów mowy na ziemskie i nadziemskie oraz identyfikacja specyficznych dla języka mistycznego środków leksykalnych i retorycznych dostarcza narzędzie do badań nad językiem religijnym. Publikacja skierowana jest do językoznawców, antropologów, teologów i filozofów.

Analysis of the experiences, insights and message of the prophets and mystics reveals the character-istic features of people dealing with the effects of experiences and revelations of a transpersonal naturę. Mystic transformations affect the way in which one expresses oneself and communicates with the world. Undoubtedly, language with its stereotypical expressions and connotations limits man's cognition. Mystics go beyond this boundary and overcome the frailties of human language. In order to depict the totally "different" spaces of reality they use very specific language means. This work can be of interest to those practising linguistics, and relates to disciplines such as theol-ogy, anthropology and psychology. Through an interdisciplinary interpretation of mystical phe-nomena together with the ąuestion of how it is expressed this work can be placed on the fringes of linguistics.

WYKAZ SKRÓTÓW

WSTĘP

I. RELIGIJNOŚĆ ZAMIAST RELIGII?
1. Religijność dziś
2. Relacja religijna nie jest stosunkiem ekonomicznym
3. Doświadczenie Boga a biblijna metafora zwierciadła (obraz i podobieństwo Boga)

II. MISTYKA I RELIGIJNOŚĆ
1. Mistyka, teologia a filozofia
2. Sytuacja religijna
2.1. Trwoga, wstrząs
2.2. Asceza
2.3. Oczyszczenie
3. Mistyka jako akt i wydarzenie
4. Społeczny wymiar mistyki
5. Mistyka w warunkach współczesności

III. HOMO MYSTICUS
1. Człowiek mistyczny na tle religijno-historycznym
2. Cechy diagnostyczne
3. Doświadczenie mistyczne
4. Owoce doświadczenia mistycznego (charyzmaty)
5. "Poznać Boga znaczy wiedzieć, co trzeba czynić"
6. Przeszkody w drodze do doświadczenia mistycznego

IV. MISTYKA A PSYCHOLOGIA
1. Świadomość mistyczna a niemistyczna
2. Świadomość kosmiczna
3. Proces indywiduacji
3.1. Psychika w ujęciu Carla Gustava Junga
3.2. Teoria archetypów Junga
3.3. Jaźń
4. Sens indywiduacji
5. Behawioryzm a poznanie religijne

V. TEOLOGIA APOFATYCZNAI TEOLOGIA KATAFATYCZNA: ZARYS
1. Wprowadzenie
2. Teologia apofatyczna (negatywna)
3. Teologia katafatyczna (pozytywna)
4. Teologia apofatyczna i katafatyczna: podsumowanie

VI. JĘZYK RELIGIJNY
1. Przedmiot badań i jego specyfika
2. Słowo Boże a słowo człowiecze
3. Dyskurs profetyczny
3.1. Język profetyczno-objawieniowy
3.2. Etyczny język profetyczny
4. Język teologii apofatycznej (negatywnej)
4.1. Niewyrażalność i poczucie tajemnicy
4.2. Immanencja i transcendencja: formuła przymierza i paralelizmy
4.3. Droga do doświadczenia Boga w perspektywie historycznej
4.3.1. Okres biblijny i okołotestamentowy
4.3.2. Średniowiecze
4.3.3. Okres współczesny
5. Język teologii katafatycznej (pozytywnej)
5.1. Sposoby mówienia o Bogu
5.2. Język poznania biernego a poznanie czynne
5.3. Język dogmatu
6. Język teologii apofatycznej i język teologii katafatycznej: podsumowanie

VII. MISTYKA - JĘZYK - FENOMENOLOGIA
1. Fenomenologia doświadczenia mistycznego, czyli poznanie poza ograniczeniami języka
1.1. Edmund Husserl (1859-1938)
1.2. Adolf Reinach (1883-1917)
1.3. Przeżyć i poznać - dostąpić wyżyn religijności
2. Język a zjawiska graniczne
3. Prawda objawiona versus tworzenie wizerunków i obrazów
4. Język mistyczny w ujęciu fenomenologicznym
4.1. Znaczenie słowa u mistyków a religijność dziś
4.2. Semantyka transcendentalna: kwestia inwariantu
4.3. "Atestacja" przekazów profetycznych
4.4. Boski prawzór: wyraz immanencji i transcendencji w języku
4.5. Skutki zaniedbania aspektu immanencji i transcendencji

VIII. FENOMENOLOGIA AKTÓW MOWY W TEKSTACH MISTYKÓW
1. Rozwój badań nad aktami mowy: uwagi wstępne
2. Rzut oka na rozumienie tekstów biblijnych i mistycznych
3. Akty mowy nadziemskie (sakralne) i ziemskie (świeckie)
4. Akty mowy w świetle filozofii dialogu
5. Specyfika aktów mowy nadziemskich (sakralnych)
5.1. Kim jestem? Pytanie o tożsamość religijną
5.2. Sytuacja komunikacyjna
5.3. Od przeżycia do wypowiedzenia się
5.4. Pewność epistemiczna
5.5. Funkcja informująco-pouczająca (widzieć)
5.6. Funkcja perswazyjna (mówić)
5.7. Funkcja ekspresywna
5.8. Hieratyczność
5.9. Formy adresatywne
5.10. Wypowiedzi w pierwszej osobie 1. poj. i drugiej osobie 1. poj. i mn
5.11. Zmiana trybu oznajmującego na tryb rozkazujący
5.12. Wypowiedzi tak-mówi (Stary i Nowy Testament)
5.13. Wypowiedzi ja jestem (gnostycy, Nowy Testament)
6. Rodzaje aktów mowy mistycznych
6.1. Asertywy
6.1.1. Duchowe wyznania, świadectwa, zwierzenia
6.1.2. Orzeczenia i oświadczenia
6.1.3. Stwierdzenia
6.1.4. Wyjaśnienia
6.1.5. Komentarze
6.1.6. Przypowieść
6.2. Dyrektywy
6.2.1. Pouczenia
6.2.2. Napomnienia, nawoływania, zalecenia
6.2.3. Rady
6.2.4. Wezwania, nakazy
6.2.5. Zakazy
6.2.6. Dodawanie otuchy, zachęta
6.2.7. Błogosławieństwa
6.2.8. Błagania, prośby i modlitwy
6.2.9. Groźby, nagany, zapowiedzi wyroków Bożych
6.3. Ekspresywy
7. Akty mowy nadziemskie: podsumowanie

IX. JĘZYK MISTYCZNY: SŁOWNICTWO (SAKRALIA)
1. Uwagi wstępne
2. Przedmiot ufności, zawierzenia się i poznania - Bóg
2.1. Imiona własne
2.2. Imiona opisowe
3. Przejaw działalności Bożej - Duch Święty
4. Przedmiot poznania i działania Bożego - człowiek
5. Droga poszukiwań duchowych
6. Akt przeżycia mistycznego
7. Zarodek boski w człowieku
8. Emocje i uczucia związane z aktem doświadczenia mistycznego
9. Owoce przeżycia mistycznego
10. Symbole dotyczące języka mistycznego
11. Podstawowe hasła z zakresu teologii mistycznej

X. JĘZYK MISTYCZNY: ŚRODKI RETORYCZNE
1. Uwagi wstępne
2. Tropy
2.1. Wyrażenia obrazowe
2.2. Słowa z innym znaczeniem niż znaczenie ziemskie
2.3. Alegoria
2.4. Przeciwieństwa
2.5. Wyrażenia binarne
2.6. Paradoks
2.7. Symbol
2.8. Analogia
2.9. Przypowieść
2.10. Cytaty z Biblii
2.11. Metafora
2.12. Metonimia
2.13. Antonomazja
2.14. Peryfraza
2.15. Hiperbola
2.16. Negacja
2.17. Wyrazy obce
2.18. Poetyzmy
2.19. Uniwokacja
3. Figury słowne i myśli, figury stylistyczne
3.1. Paralelizmy i powtórzenia
3.2. Ironia
3.3. Pytanie retoryczne
3.4. Wykrzyknienie
3.5. Areia
3.6. Aluzja
3.7. Wypowiedzi żartobliwe (kalambur)
3.8. Chiazm
3.9. Personifikacja
4. Eufonia 300

XI. RZECZYWISTOŚĆ "DROGl" A WYRAŻALNOŚĆ JĘZYKOWA
1. Droga do doświadczenia Boga w perspektywie fenomenologicznej
2. Kategorie "drogi"
3. Kwestia kobiet w mistyce
4. Stary Testament
5. Żydowska mistyka Merkawy (Tronu)
6. Język gnostyków: cechy konstytutywne
6.1. Szata teozoficzna
6.2. Szata językowa
6.2.1. Kwestia transcendencji Boga
6.2.2. Zbawiająca gnoza: skarb, perła
6.2.3. Bóg jako Inny, Nieznany, Ukryty, Bezimienny
6.2.4. Bądźcie dziećmi i przechodniami!
6.2.5. Ocalenie, zbawienie
6.2.6. Obcy człowiek versus pneumatyk, wybrany, zbawiony zbawca
6.2.7. Upadek, uwięzienie, pozorny świat versus samopoznanie, wyzwolenie, prawdziwy świat
6.2.8. Rozproszenie, wielość versus Jedność, Pełnia
6.2.9. Ciało, świat versus dusza, Duch
6.2.10. Ciemność, śmierć versus światło, życie
7. Nowy Testament
8. Mistyka chrześcijańska
8.1. Św. Grzegorz z Nazjanzu - Bóg jest niewysławialny
8.2. Św. Hildegarda z Bingen - widzenie Boga w Słowie
8.3. Mechtylda z Magdeburga - Tron Boży i płynące światło Bóstwa
8.4. Św. Gertruda z Helfty - orzeźwiający strumyk Boskiej przyjaźni
8.5. Mistrz Eckhart - stanowić jedno z Bogiem
8.6. Johannes Tauler - Królestwo Boże jest w nas
8.7. Anonimowy autor - poznać Boga, znaczy pogrążyć się w obłoku niewiedzy
8.8. Juliana z Norwich - Bóg jako Matka
8.9. Mikołaj z Kuzy - oświecona niewiedza
8.10. Anioł Ślązak - Bóg jest tylko tym, o czym nie wie nikt
8.11. Św. Teresa z Avila - Twierdza wewnętrzna
8.12. Św. Jan od Krzyża - Noc ciemna
8.13. Bł. Marcelina Darowska - zaślubiny duchowe
8.14. Thomas Merton - posiew kontemplacji
8.15. Willigis Jager - Fala jest morzem
9. Podsumowanie

XII. POZNANIE POZA OGRANICZENIAMI JĘZYKA?
1. Uniwersalizm i relatywizm językowy
2. Obiektywizm poznawczy i metajęzyk poznania całościowego
3. Granice języka a problem niewyrażalności
XIII. PODSUMOWANIE I WNIOSKI

ANEKS

ZAUFANIE-EMUNA, POZNANIE-GNOZA A WIARA-PIS1TS
1. Uwagi wstępne
2. Treść pojęć emuna i pistis
2.1. Emuna - powierzenie się Bogu
2.2. Pistis - uznanie Boga
5 3. Kwestia związku z Bogiem w judaizmie i chrześcijaństwie

POZNANIE - RELIGIJNOŚĆ - DIALOGICZNOŚĆ
MISTYKA A NAUKA: ASPEKT METODOLOGICZNY
1. Myślenie analityczne i myślenie holistyczne
2. Napięcie między relatywizmem, fundamentalizmem a mistyką
3. Racjonalizm i irracjonalizm w procesie poznawczym
4. Doświadczenie mistyczne jako zjawisko empiryczne
5. Własne doświadczenie

GNOZA JAKO WIEDZA I POZNANIE
1. Aspekt mistyczno-teozoficzny
2. Aspekt psychologiczno-poznawczy
3. Kwestia duchowej kondycji człowieka
4. Drogi gnozy

MISTYK - NIEMISTYK - CZŁOWIEK BEZBOŻNY

BIBLIOGRAFIA

INDEKS OSÓB

Language - Mysticism - Prophecy. From Experience to Expression (Summary)

Sprache - Mystik - Prophetie. Von der Erfahrung zum sprachlichen Ausdruck (Zusammenfassung)