Godność człowieka jest jedną z najistotniejszych idei polityczno-prawnych dla współczesnych demokracji liberalnych. Pojmowana jest jako przyrodzona i niezbywalna, równa i bezcenna wartość przynależna każdemu człowiekowi wyłącznie z racji bycia istotą ludzką. Jest nie tylko źródłem praw i wolności człowieka, ale i fundamentem dla całego demokratycznego systemu politycznego. Zdziwienie zatem może budzić fakt, że ani w Konstytucji USA, ani w amerykańskiej Karcie praw nie znajduje się odniesienie do tej idei. Jakie jest zatem jej miejsce w amerykańskiej tradycji polityczno-prawnej? Aby odpowiedzieć na to pytanie, należy sięgnąć do orzecznictwa Sądu Najwyższego USA, który ze względu na specyfikę amerykańskiego systemu prawnego jest nie tylko jednym z głównych podmiotów kreujących regulacje prawne, ale i źródłem najważniejszych elementów amerykańskiej doktryny prawnej. Celem badawczym monografii jest określenie miejsca idei godności człowieka w orzecznictwie Sądu Najwyższego USA. Analiza wyroków ukazuje niebagatelny wpływ tej wartości m.in. na takie sfery praw obywatelskich, jak proces karny i kara śmierci, desegregacja rasowa, prawo do przerywania ciąży, prawo do śmierci z godnością czy legalizacja małżeństw jednopłciowych.

Zagadnienia wprowadzające

1. Określenie i uzasadnienie wyboru problemu badawczego
2. Cel pracy i główne wątki problemowe
3. Uzasadnienie struktury pracy oraz metody badawcze

Rozdział I

Geneza i ewolucja amerykańskiej idei godności człowieka do roku 1942

1. Normatywne ślady idei godności człowieka w początkach pierwszej nowożytnej demokracji liberalnej
1.1. Pierwsze akty prawne republiki amerykańskiej: Konstytucja i Karta Praw oraz orzecznictwo Sądu Najwyższego
1.2. Tomasz Paine i koncepcja naturalnej godności człowieka (natural dignity of man)
1.3. Równe stworzenie (equal creation) człowieka jako ekwiwalent idei godności człowieka w doktrynie Tomasza Jeffersona
1.4. Wrodzona godność człowieka (native dignity) jako źródło państwa w poglądach Jamesa Wilsona
2. Normatywne ślady idei godności człowieka w prawie i orzecznictwie w wieku XIX i 1. poł. XX
2.1. Akty prawne i polityczne w kontekście walki z niewolnictwem i dyskryminacją rasową
2.2. Godność obywatelska i humanitaryzm Francisa Liebera. Godność człowieka w czasach wojny
2.3. Idea godności człowieka w doktrynie abolicjonistycznej na przykładzie poglądów Fredericka Douglassa
2.4. Idea godności człowieka jako element emancypacji kobiet
2.5. Regres znaczenia idei godności człowieka w kontekście walki z niewolnictwem i dyskryminacją rasową w orzecznictwie Sądu Najwyższego do roku 1942
2.6. Odwołania do idei godności człowieka w pozostałych kontekstach prawnych w orzecznictwie Sądu Najwyższego do roku 1942

Rozdział II

Karta Praw a idea godności człowieka w orzecznictwie Sądu Najwyższego w latach 1943–2015

1. U progu epoki godności człowieka (1943–1949)
1.1. Zwiastuny godności człowieka – przeciw nadużyciom przy egzekwowaniu prawa karnego
1.2. Skutki nierówności ekonomicznych i rasowych oraz walka z określonymi formami dyskryminacji
1.3. Ograniczenie praw obywatelskich obywateli pochodzenia japońskiego oraz osądzenie japońskich zbrodniarzy wojennych
2. Prawo do milczenia podejrzanego (V poprawka)
3. Prawo do ochrony prywatności oraz zakaz przeszukania bez zgody sądu (IV poprawka)
4. Ochrona przed okrutnym traktowaniem (VIII poprawka)
4.1. Godność człowieka jako wartość definiująca istotę kary okrutnej i wymyślnej
4.2. Sprawiedliwa odpłata za popełnione przestępstwo a godność człowieka w kontekście konstytucyjności kary śmierci
5. Prawo do reprezentowania samego siebie przed sądem (VI poprawka)
6. Konflikt oraz synergia idei godności człowieka i wolności słowa (I poprawka)

Rozdział III

Klauzule sprawiedliwego procesu i równej ochrony praw XIV poprawki a idea godności człowieka w orzecznictwie Sądu Najwyższego w latach 1943–2015

1. Argumentacja oparta na idei godności człowieka w walce z segregacją rasową
2. Socjalny aspekt idei godności człowieka. Klauzula sprawiedliwego procesu w postępowaniu administracyjnym
3. Prawo do śmierci z godnością
4. Prawo do ochrony życia prywatnego
4.1. Idea godności człowieka jako uzasadnienie prawa do przerywania ciąży
4.2. Wieloznaczność idei godności w kontekście legalizacji związków jednopłciowych
5. Incydentalne konteksty prawne powiązane z klauzulami XIV poprawki

Rozdział IV

Idea godności człowieka we współczesnej amerykańskiej doktrynie prawa

1. Wprowadzenie
2. Powojenna debata nad wpływem prawnomiędzynarodowej idei godności człowieka na amerykański system ochrony praw obywatelskich
3. Human dignity in action. Idea godności człowieka jako fundament amerykańskiego systemu politycznego w myśli sędziego Williama J. Brennana
4. Pierwsze próby definiowania i typologii amerykańskich koncepcji godności człowieka
5. Najnowsze typologie amerykańskich koncepcji idei godności człowieka
5.1. Godność człowieka jako wartość leżąca u podstaw ośmiu roszczeń konstytucyjnych w teorii Maxine D. Goodman
5.2. Dwie koncepcje godności w teorii Erin Daly
5.3. Trzy koncepcje godności człowieka w teorii Neomi Rao
5.4. Cztery koncepcje godności w teorii Rexa D. Glensy’ego
5.5. Pięć koncepcji godności w teorii Leslie M. Henry

Zakończenie

Literatura

Indeks osób

Summary: The Idea of Human Dignity in Supreme Court of the United States of America Case Law