Autorka rozważa szczególny mechanizm dotyczący językowego funkcjonowania człowieka, tzw. leksykon umysłowy, poprzez porównanie dwóch grup badawczych, widzących i niewidzących użytkowników języka. Posługuje się metodami rozwiniętymi na gruncie psychologii i językoznawstwa, a wykraczając poza te dziedziny, sytuuje swe badania w obrębie zagadnień psycholingwistycznych. Książka składa się z trzech części. Cz. I omawia granice między leksykonem umysłowym a wiedzą pozajęzykową, oraz prezentuje historię słowników pojęciowych i ich współczesne zastosowania do nowoczesnych słowników, jakimi są bazy leksykalne online (WordNet). Cz. II formułuje hipotezy dotyczące prawidłowości struktury hiererchicznej leksykonu umysłowego. Część III poświęcona jest roli informacji wzrokowych w tworzeniu hierarchicznej struktur semantycznej leksykonu umysłowego. Na uwagę zasługuje zwłaszcza zagadnie werbalizmu i kompensacji językowej osób niewidomych.Książka polecana dla językoznawców, psychologów, pedagogów specjalnych (logopedów i tyflopedagogów oraz specjalistów technik komputerowych).

The book explores some problems concerning hierarchical semantic organization of the mental lexicon. The review of works (showing interdisciplinary interest in semantic hierarchies) and the detailed analyses of results of psycholinguistic research are presented in the book: 115 sighted and 58 blind Polish language users tried to construct series of hyperonyins for 75 Polish nouns. Mechanisms of reconstruction of the hierarchical structure of the lexicon by the blind and sighted participants, revealed on the basis of correct and incorrect series construction, present the dynamics of processes acting in semantic space of the mental lexicon, the nature of disturbance in these processes and their dependence on die visual information.

• Wprowadzenie
• 
  1. Hierarchiczne uporządkowania semantyczne jako aspekt budowy i działania leksykonu umysłowego
  • 1.1. Rozważania wstępne: informacje semantyczne a granice leksykonu umysłowego
  • 1.2. Hierarchiczne relacje semantyczne
    • 1.2.1. Podstawowe zagadnienia interdyscyplinarnego podejścia do relacji semantycznych
    • 1.2.2. Hiponimia jako relacja o charakterze prototypowym
    • l .2.3. Meronimia jako relacja o charakterze prototypowym
    • 1.2.4. Podstawowe cechy struktury hiponimicznej i struktury meronimicznej
    • 1.2.5. Hiponimia a meronimia: różnice, podobieństwa i relacje pośrednie
    • 1.2.6. Hierarchie nierozgałęzione (struktury liniowe)
  • 1.3. Najważniejsze sposoby i przykłady przedstawiania hierarchicznego uporządkowania słownictwa i systemu pojęć
    • 1.3.1. Podstawowe filozoficzne źródła budowania hierarchii semantycznych
    • 1.3.2. Hierarchiczne uporządkowanie słownictwa a tradycyjna leksykografia: hierarchizacja w słownikach pojęciowych
    • 1.3.3. Taksonomie potoczne
    • 1.3.4. Hierarchiczne modele pamięci semantycznej
    • 1.3.5. Relacje hierarchiczne we współczesnej leksykografii: baza leksykalna WordNet
• 
  2. Badania własne nad hierarchiczną strukturą semantyczną leksykonu umysłowego: eksperyment psycholingwistyczny
  • 2.1. Metodologiczne podstawy badań
    • 2.1.1. Eksperyment skojarzeniowy jako metoda badania semantycznych relacji hierarchicznych
    • 2.1.2. Test ciągów hiperonimicznych
  • 2.2. Opis eksperymentu
    • 2.2.1. Cel i metoda badania
    • 2.2.2. Materiałbadawczy i przebieg badania
    • 2.2.3. Respondenci
  • 2.3. Kryteria analizy semantycznej
  • 2.4. Liczba i zgodność reakcji
  • 2.5. Umiejętność poszukiwania hiperonimów bliskich: analiza elementów początkowych (Pl) ciągów
    • 2.5.1. Reakcje prawidłowe typowe
    • 2.5.2. Ocena prawidłowości wszystkich otrzymanych reakcji Pl
    • 2.5.3. Interpretacja reakcji nieprawidłowych: mechanizmy popełniania błędów
  • 2.6. Umiejętność poszukiwania hiperonimów o wysokim poziomie ogólności: analiza elementów końcowych (PN) ciągów
    • 2.6.1. Reakcje prawidłowe typowe
    • 2.6.2. Ocena prawidłowości wszystkich otrzymanych reakcji PN
    • 2.6.3. Umiejętność podawania określeń o wysokim poziomie ogólności i sposoby ich poszukiwania
  • 2.7. Podstawowe rodzaje ciągów prawidłowych oraz zbliżających się do prawidłowych
    • 2.7.1. Liczba osób budujących ciągi prawidłowe oraz zbliżające się do prawidłowych
    • 2.7.2. Długość ciągów
    • 2.7.3. Najczęstsze ciągi prawidłowe
  • 2.8. Ciągi nieprawidłowe
    • 2.8.1. Rodzaje ciągów nieprawidłowych
    • 2.8.2. Schematy budowy ciągów nieprawidłowych
    • 2.8.3. Podstawowe mechanizmy tworzenia ciągów nieprawidłowych
  • 2.9. Wnioski
• 
  3. Rola informacji wzrokowych w tworzeniu hierarchicznej struktury semantycznej leksykonu umysłowego
  • 3.1. Funkcjonowanie poznawcze i językowe osób niewidomych a struktura leksykonu: przegląd badań
  • 3.1.1. Funkcjonowanie poznawcze osób niewidomych: podstawowe dane
  • 3.1.2. Rozwój językowy osób niewidomych
    • 3.1.2.1. Specyfika funkcjonowania językowego dzieci niewidomych w fazie jednowyrazowej
    • 3.1.2.2. Dalsze etapy rozwoju językowego - podstawowe podobieństwa i różnice między niewidomymi a widzącymi
    • 3.1.2.3. Werbalizm
  • 3.1.3. Podstawy tworzenia struktur hierarchicznych przez osoby niewidome
    • 3.1.3.1. Procesy abstrahowania
    • 3.1.3.2. Semantyczna organizacja słownictwa
  • 3.1.4. Podsumowanie
• 3.2. Badania własne: skojarzenia i ciągi hiperonimów konstruowane przez osoby niewidome i widzące
  • 3.2.1. Cel badania
  • 3.2.2. Respondenci
  • 3.2.3. Klasyfikacja materiału badawczego według stopnia nasycenia informacjami wzrokowymi
  • 3.2.4. Wyniki testu ciągów: analizy porównawcze
    • 3.2.4.1. Wewnętrzna spójność badanych grup
    • 3.2.4.2. Umiejętność poszukiwania hiperonimów bliskich: analiza elementów początkowych (Pl) ciągów
      • 3.2.4.2.1. Reakcje Pl prawidło we i zbliżające się do prawidłowych
      • 3.2.4.2.2. Reakcje nieprawidłowe
      • 3.2.4.2.3. Mechanizmy popełniania błędów w podawaniu hiperonimów na pozycji Pl
      • 3.2.4.2.4. Zależność poprawności reakcji Pl od stopnia wizualności hasła
    • 3.2.4.3. Umiejętność poszukiwania hiperonimów o wysokim poziomie ogólności: analiza elementów końcowych (PN) ciągów
      • 3.2.4.3.1. Reakcje PN prawidłowe i zbliżające się do prawidłowych
      • 3.2.4.3.2. Stopień ogólności reakcji PN
      • 3.2.4.3.3. Zależność poprawności reakcji PN od stopnia wizualności hasła
    • 3.2.4.4. Ciągi prawidłowe i zbliżające się do prawidłowych
      • 3.2.4.4.1. Umiejętność tworzenia ciągów prawidłowych i zbliżających się do prawidłowych
      • 3.2.4.4.2. Długość ciągów prawidłowych i zbliżających się do prawidłowych
      • 3.2.4.4.3. Podobieństwo najczęstszych ciągów prawidłowych
    • 3.2.4.5. Podstawowe rodzaje ciągów nieprawidłowych i typowe schematy ich budowy
      • 3.2.4.5.1. Rodzaje ciągów nieprawidłowych
      • 3.2.4.5.2. Schematy budowy ciągów nieprawidłowych
    • 3.2.5. Wyniki testu skojarzeniowego
      • 3.2.5.1. Skojarzenia dominujące
      • 3.2.5.2. Stopień zbieżności reakcji z testu skojarzeniowego i z testu ciągów
    • 3.2.6. Podsumowanie i wnioski
• 
  Uwagi końcowe
• Literatura
• 
  The Hierarchical Structure of the Mental Lexicon. Semantic Relations in the Lexicon of Sighted and Blind Language Users (Summary)