Monografia ma na celu interpretację procesu przemian kulturowych we wczesnym okresie epoki żelaza na obszarze Niżu Polskiego. Pisząc o procesie przeobrażeń kultury, autor ma na myśli te jej aspekty, które podlegają identyfikacji z punktu widzenia prahistoryka. Dla objętego badaniami zestawu danych, pochodzących z dużych osiedli pradziejowych, ten zakres ogranicza się do zachowanych reliktów ich zabudowy oraz pozostawionych przez mieszkańców przedmiotów – zniszczonych lub zagubionych. Ten ograniczony asortyment pozostałości – w rozumieniu definicji źródła stanowiący dobór „negatywny” – wpływa na czynności analityczne. Realizując najnowsze postulaty metodyczne, dotyczące możliwości wykorzystania źródeł materialnych w narracji historycznej, w pracy wykorzystano oryginalne propozycje ich systematyki opierając się na nowych (wcześniej nieopracowanych) ich zespołach. Akceptując takie podejście, nie zanegowano dotychczasowych osiągnięć interpretacyjnych w prahistorii, lecz uzupełniono je o aktualne uogólnienia i obserwacje.

This publication discusses issues concerning the prehistoric material culture of Polish lands and the Polish Ukrainian borderland (geographic Polish Lowland) at the beginning of the Iron Age, 700–600 BC. On the basis of numerous sources arising from prehistoric settlements this author has attempted to reconstruct autochthon culture from this period: lifestyle, possible contact with other communities and likely traces of such that lend themselves to archaeological documentation. Research has subsequently shown that a network of contacts joined the Polish Lowland at that time with the Pontic forest steppe. These processes can be linked to the communities of the Lusation culture and neighbouring communities of the Scythian epoch. A detailed research of artefacts, in the main ceramic ware, allows one to advance the thesis that the respective models of material culture were very similar and that their gradual dissemination occurred in the Hallstatt D period in an east-west direction.