Książka przedstawia elementy geologii Wielkopolski w opracowaniach przyrodników XVIII w. oraz w programach szkół Komisji Edukacji Narodowej. Opisuje postępy badań geologicznych w XIX w., między innymi w ramach działalności Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk oraz badania geologiczne Uniwersytetu Poznańskiego w dwudziestoleciu międzywojennym. Wskazuje na oryginalne związki nauk geologicznych z ruchem kolekcjonerskim, początkami archeologii, medycyny i fizyki. To pierwsze tak całościowe ujęcie tematu umożliwiające wgłębienie się w historię wielkopolskiej geologii.

The aim of this book is to characterize the development of the studies of the geological structure of Greater Poland. The book indicates a unique relationship of geological sciences with the collecting movement, with the beginnings of archaeology, medicine and physics. These studies were begun when geology had not yet been a separate discipline of science. This book presents elements of geology of Greater Poland in the studies of the 18th century naturalists and in the programmes of schools of Komisja Edukacji Narodowej (Commission of National Education). In the book are described developments in geological research in the 19th century, among others, that conducted by the Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk (The Poznań Society of Friends of Learning) as well as geological studies conducted at the University of Poznań in the twenty years between the two world wars. Historia badań geologicznych w Wielkopolsce do 1939 [The History of Geological Studies in Greater Poland until 1939] is the first comprehensive interpretation of the subject discussed, which makes it possible to fathom the history of geology of Greater Poland.

Wstęp

I. Początki geologii w Wielkopolsce i jej związki z archeologią i medycyną
Jan Długosz (1415-1480)
Marcin Kromer (1512-1589)
Jan Jonston (1603-1675)
Jan Amos Komeński (1592-1670)

II. elementy geologii Wielkopolski w opracowaniach przyrodników XVIII wieku
Gabriel Rzączyński (1644-1737)
Jean Étienne Guettard (1715-1786)
Krzysztof Kluk (1739-1796)

III. Geologia w wielkopolskich szkołach Komisji edukacji narodowej (1773-1794)

IV. Rozwój geologii i jej związki z fi zyką XVIII wieku
Józef Rogaliński (1728-1802)

V. Zainteresowania geologiczne Wielkopolan na przełomie XVIII i XIX wieku
Wawrzyniec Surowiecki (1769-1827)
Józef Wybicki (1747-1822)
Jan Śniadecki (1756-1830)
Stanisław Staszic (1755-1826)
Jerzy bogumił Pusch (1790-1846)
Ludwik Zejszner (1805-1871)

VI. Rozwój nauk geologicznych w latach 1815-1918 - aspekt praktyczny i poznawczy
1. Aspekt praktyczny
Poszukiwania złóż soli
Poszukiwania złóż węgla brunatnego i torfu
Poszukiwania złóż gipsu
Poszukiwania darniowych rud żelaza
Poszukiwania złóż kredy jeziornej i wapieni
Poszukiwania ropy naftowej
Poszukiwania innych kopalin
2. Aspekt poznawczy
Osiągnięcia Wielkopolan na innych kontynentach
Nauki geologiczne w Wielkopolsce
Geologia w Wielkopolsce w okresie działania Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego

VII. Rozwój geologii w okresie międzywojennym
Powstanie placówek geologicznych na Uniwersytecie Poznańskim
Badania geologiczne Wielkopolski
Badania geofizyczne
Poszukiwania węgla brunatnego

Zakończenie

Bibliografia

The History of Geological Studies in Greater Poland until 1939 (Summary