Książka prezentuje badania nad obecnym stanem edukacji wczesnoszkolnej prowadzone w 2009 roku w 107 szkołach z różnych środowisk (dużych i małych miast oraz wsi) kraju. Celem było ukazanie zmian, jakie nastąpiły w edukacji elementarnej po 10 latach wdrażania reformy polskiej oświaty. Autorzy starają się odpowiedzieć na takie pytania, jak: na ile szkoła tworzy dziecku warunki do wielorakiej autentycznej aktywności, w jakim stopniu realizowana jest koncepcja holistycznego postrzegania dziecka jako indywidualnego podmiotu, jakie strategie edukacyjne stosują nauczyciele małego dziecka, jakie są osiągnięcia rozwojowe dzieci kończących obecnie edukację elementarną w zakresie kluczowych kompetencji?

The book presents studies on the present state of pre-school and early school education. The studies were conducted in 2009 in 107 schools in different enviroranents (cities, towns and rural areas) in the whole country. Their aim was to show changes [that have occurred] after 10 years of implementation of reforms in Polish education system. In the book the authors try to answer such šuestions as: To what extent the school is conducive to a varied and effective child's activity, to what extent the conception of the holistic perception of a child as an individual subject is comprehended by the teachers, what kinds of teaching technišues and strategies are used by the teachers of young children, what are the achievements in the development of children as far as the main competences and abilities of children who complete their elementary education nowadays? The methods applied, which are based mainly on the study of individual experiences and forms of activity reveal school reality in its many dimensions.

Wstęp - Halina Sowińska

CZĘŚĆ I. EDUKACJA ELEMENTARNA PO REFORMIE POLSKIEGO SYSTEMU OŚWIATY - KIERUNKI ZMIAN I WARUNKI REALIZACJI

Rozdział 1. Założenia programowo-organizacyjne reformy oświaty z 1999 roku w zakresie edukacji elementarnej - Grażyna Rura, Michał Klichowski

Wprowadzenie
1. Główne funkcje i zadania wczesnej edukacji w założeniach reformy
2. Nowelizacje i zmiany w toku wdrażania reformy - ich kierunek i charakter
3. Organizacyjno-materialny stan badanych szkół z punktu widzenia szans realizacji założeń reformy
Podsumowanie

Rozdział 2. Zmiany w edukacji przedszkolnej jako warunek podniesienia jakości życia dzieci w okresie średniego dzieciństwa - Kinga Kuszak

Wprowadzenie
1. Zmiany związane z upowszechnianiem edukacji przedszkolnej
2. Zmiany podstawy programowej wychowania przedszkolnego
Podsumowanie

Rozdział 3. Program nauczania w szkolnej rzeczywistości edukacji elementarnej - Renata Michalak

Wprowadzenie
1. Zintegrowane programy nauczania - próba poszukiwania istoty i znaczeń
2. Analiza programów nauczania w kontekście założeń edukacji zintegrowanej
3. Program szkolny w świetle badań
Podsumowanie

CZĘŚĆ II. OSIĄGNIĘCIA ROZWOJOWE DZIECI KOŃCZĄCYCH EDUKACJĘ WCZESNOSZKOLNĄ

Rozdział 4. Poznawanie świata przyrody jako kontekst rozwoju kompetencji poznawczych trzecioklasistów - Renata Michalak

Wprowadzenie
1. Kompetencje poznawcze - poszukiwanie znaczeń
2. Edukacyjne warunki nabywania i rozwoju kompetencji poznawczych
3. Poznawanie przyrody kontekstem rozwoju kompetencji poznawczych
4. Edukacyjne warunki rozwoju kompetencji poznawczych w świetle badań
5. Kompetencje poznawcze uczniów klas III w świetle badań
Podsumowanie

Rozdział 5. Kompetencje językowe uczniów klas młodszych szkoły podstawowej - Kinga Kuszak

Wprowadzenie
1. Słuchanie jako aspekt kompetencji językowych dziecka
2. Mówienie jako kompetencja komunikacyjna
3. Kompetencje dziesięciolatków związane z pisaniem
4. Umiejętność czytania jako źródło rozwoju kompetencji językowych
Wnioski

Rozdział 6. Kompetencje matematyczne - założone sposoby kształtowania i dyskursy popkulturowe - Grażyna Rura, Michał Klichowski

Wprowadzenie
1. Kształtowanie kompetencji matematycznych w klasach I - III w świetle założeń i praktyki nauczycielskiej
2. Kompetencje matematyczne dzieci kończących edukację elementarną
3. (Pop)kulturowe i szkolne uwikłania procesów rozwoju kompetencji matematycznych dzieci
Podsumowanie

Rozdział 7. Kompetencje emocjonalne dziecka w późnej fazie dzieciństwa - Klaudia Mikołajczyk

1. Emocje jako złożona struktura psychiczna
2. Tendencje rozwojowe w zakresie funkcjonowania emocjonalnego
3. Pojmowanie emocji przez dzieci
4. Emocje a aktywność umysłowa dziecka
5. Pojęcie kompetencji emocjonalnych
6. Kompetencje emocjonalne dzieci kończących edukację elementarną i ich poziom - doniesienia z badań
Podsumowanie

Rozdział 8. Rozwój kompetencji społecznych dziecka na etapie edukacji wczesnoszkolnej - Halina Sowińska

Wstęp
1. Analiza pojęcia kompetencja społeczna
2. Szkolne determinanty rozwoju kompetencji społecznych dzieci
3. Relacje nauczyciela z dzieckiem jako źródło doświadczeń społecznych dziecka
4. Stosunek dziesięcioletnich dzieci do norm szkolnych
5. Kompetencje społeczne związane z realizacją roli członka grupy
6. Kompetencje związane z utrzymywaniem bliskich związków rówieśniczych
Podsumowanie

CZĘŚĆ III. PRZYGOTOWANIE DZIECKA PIĘCIOLETNIEGO DO PRZEKROCZENIA PROGU SZKOLNEGO

Rozdział 9. Poziom rozwoju sprawności motorycznych dzieci pięcioletnich - Ewa Lewandowska

Wprowadzenie
1. Sprawności dzieci pięcioletnich w zakresie motoryki dużej na przykładzie prób koordynacji statycznej
2. Sprawności dzieci pięcioletnich w zakresie motoryki małej na przykładzie prób grafomotorycznych dotyczących kalkowania
Podsumowanie

Rozdział 10. Kompetencje poznawcze dzieci pięcioletnich - Jolanta Andrzejewska

1. Pojęcie i mechanizmy rozwoju kompetencji poznawczych
2. Poziom rozwoju kompetencji poznawczych badanych dzieci
Wnioski

Rozdział 11. Kompetencje emocjonalne dzieci pięcioletnich - Bożena Grzeszkiewicz

Wprowadzenie
1. Uwarunkowania rozwoju kompetencji emocjonalnych dzieci w wieku przedszkolnym
2. Poziom rozwoju kompetencji emocjonalnych dzieci pięcioletnich
Podsumowanie

Rozdział 12. Kompetencje społeczne dzieci w sytuacjach edukacyjnych w przedszkolu - Jadwiga Lubowiecka

Wprowadzenie
1. Teoretyczny kontekst zagadnienia
2. Rodzina jako najważniejsze środowisko doświadczeń społecznych dziecka
3. Rola przedszkola w rozwijaniu kompetencji społecznych dziecka
4. Kompetencje społeczne - wyjaśnienia terminologiczne
5. Kompetencja komunikacyjna. Interakcja z osobą nieznajomą
6. Kompetencja sprawczo-instrumentalna: efektywne porozumiewanie się w sytuacji zadaniowej
7. Współdziałanie badanych w zabawie ruchowej
8. Kompetencja pozycjonalna
Podsumowanie

Rozdział 13. Strategie stosowane przez przedszkole w realizacji jego funkcji i zadań edukacyjnych - Teresa Parczewska

Wprowadzenie
1. Styl pracy jako wyznacznik kompetentnych działań nauczyciela w zmieniających się warunkach społeczno-kulturowych
2. Charakterystyka i przebieg badań
3. Formalny i mentalny obraz nauczyciela przedszkola - analiza wyników badań
Podsumowanie

CZĘŚĆ IV. SZKOLNE I ŚRODOWISKOWE DETERMINANTY INDYWIDUALNEGO ROZWOJU DZIECKA NA POZIOMIE EDUKACJI ELEMENTARNEJ

Rozdział 14. Ocenianie jako mechanizm wspierania rozwoju dziecka. Mit czy rzeczywistość - Elżbieta Misiorna, Renata Michalak

Wprowadzenie
1. Ocenianie zorientowane na proces osiągania celów rozwojowych
2. Ocenianie wspierające rozwój - poszukiwanie sensu i znaczeń
3. Determinanty efektywnej strategii oceniania wspierającego
4. Ocenianie w rzeczywistości szkolnej dziecka
Podsumowanie

Rozdział 15. Nauczyciel jako kreator aktywności dziecka w środowisku - Anna Basińska

Wstęp
1. Świat zewnętrzny jako środowisko życia
2. Pojęcie przestrzeni edukacyjnej
3. Rola szkoły i nauczyciela w kreowaniu przestrzeni edukacyjnej dziecka w okresie późnego dzieciństwa
4. Obraz edukacji dziecka w relacjach ze środowiskiem
5. Analiza wybranych środowisk edukacyjnych
Podsumowanie

Rozdział 16. Praca z dziećmi o specjalnych potrzebach edukacyjnych i jej implikacje dla ich rozwoju - Hanna Krauze-Sikorska

Wprowadzenie
1. Zrozumieć pojęcie "dziecko o specjalnych potrzebach edukacyjnych" - wprowadzenie w kluczowe terminy i zagadnienia
2. Dziecko o specjalnych potrzebach edukacyjnych w warunkach szkoły ogólnodostępnej - edukacyjne bariery sukcesu szkolnego
3. Dziecko kreatywne w szkole, czyli o edukacyjnej sytuacji dzieci zdolnych i uzdolnionych jako osób o specjalnych potrzebach
4. Interakcyjna diagnoza pedagogiczno-psychologiczna -"poznać, aby działać i skutecznie pomagać" jako warunek wstępny pomocy dzieciom o specjalnych potrzebach edukacyjnych
5. Działania edukacyjne, profilaktyczne i terapeutyczne w pracy z dzieckiem o specjalnych potrzebach edukacyjnych
Podsumowanie

Rozdział 17. Dziecko u progu edukacji przedmiotowej - Renata Michalak

Wprowadzenie
1. Edukacja elementarna jako kontekst nabywania gotowości rozwojowej do pokonywania progów szkolnych
2. Ideologie edukacji elementarnej jako źródła doświadczeń adaptacyjnych
3. Cechy realizowanego modelu edukacji elementarnej w perspektywie drugiego progu szkolnego
Podsumowanie

Podsumowanie i wnioski - Halina Sowińska, Hanna Krauze-Sikorska, Kinga Kuszak, Renata Michalak, Grażyna Rura

Bibliografia