W dziewiętnastym wieku odkrycia naukowców rezonują nie tylko w zamkniętych ścianach laboratoriów i akademii, ale również w przestrzeni literackiej i społecznej. Zmieniają sposób przedstawiania życia i człowieka w literaturze: od tej pory możliwe jest snucie rozważań o prapoczątkach życia, dalekich przodkach ludzi oraz gatunkach, które zastąpią człowieka w toku biologicznej ewolucji. Niniejsza książka ma pomóc przybliżyć polskiemu czytelnikowi te nieoczywiste związki między literaturą i przyrodoznawstwem w dziewiętnastowiecznej Francji.

Dwie kultury?

Geneza życia: samorództwo w dziewiętnastym wieku (Juliette Azoulai)

Historia pojęcia samorództwa w naukach przyrodniczych
Lamarck: transformizm i samorództwo
Pouchet: pogodzenie kreacjonizmu i samorództwa
Haeckel i Huxley: ewolucjonizm i historycyzacja samorództwa
Retoryka nauki oraz wymiar ideologiczny sporu Pasteur – Pouchet
Kiedy literatura podejmuje temat samorództwa
Nauka jako blaga
Nowa mitologia początków
Samorództwo jako alegoria polityczna
Metamorfozy i marzenia o materii

Dziewiętnastowieczne polemiki wokół kwestii pochodzenia człowieka (Carmen Husti)

Człowiek stworzony: teorie potopu i katastrof
Cuvier i wpływ teorii przewrotów na powierzchni globu
Teoria księdza Hamarda, czyli jak pogodzić naukę i religię
Człowiek pierwotny, człowiek czwartorzędu
Czy istnieją skamieliny ludzkie?
Człowiek pierwotny i powieść prehistoryczna
Człowiek zoologiczny: ewolucja i pokrewieństwo ze zwierzętami
Człowiek wśród zwierząt: Linneusz, Lamarck, Darwin i Haeckel
Kryterium dystynktywne człowieczeństwa
Człowiek, małpa, literatura

Przyszłość życia: dziewiętnastowieczne palingenezy (Marta Sukiennicka)

Szkic historii pojęcia palingenezy
Antyczne korzenie pojęcia
Charles Bonnet, katastrofizm, palingeneza, ewolucji
Palingenezy romantyków: historia, religia, nauka
Pierre-Simon de Ballanche: palingeneza jako matryca politycznej utopii
Palingeneza u Charles’a Nodiera: między katastrofizmem i transformizmem

Zakończenie
Bibliografia

In the nineteenth century, scientists' discoveries resonated not only within the closed walls of laboratories and academies but also in literary and social space. They changed the way life and humans were presented in literature: since then, it has been possible to reflect on the origins of life, distant human ancestors, and species that will replace humans in the course of biological evolution. This book aims to help introduce the Polish reader to these unobvious links between literature and natural science in nineteenth-century France.