Publikacja jest próbą zarysowania w miarę wielostronnego obrazu średniowiecznej architektury Pomorza Zachodniego, jej głównych nurtów i problemów. Choć obszar ten obfituje w dzieła architektury średniowiecznej – niejednokrotnie wybitnej jakości i skali – brak było dotychczas syntetycznego opracowania na ten temat. Zakres chronologiczny obejmuje okres od pojawienia się architektury murowanej na przełomie XII i XIII w. do początku XVI w. Omawiany tutaj obszar  rysuje się jako swoisty region artystyczny o charakterystycznych odrębnościach, jednak z drugiej strony jest on częścią wielkiego regionu nadbałtyckiego. Krajobraz kulturowy tego terytorium zachował w znacznym stopniu do dziś cechy ukształtowane w średniowieczu: miasta o regularnej siatce ulic, zwykle niewielkie, z dominującą bryłą kościoła w centrum, rozrzucone są wśród rozległych pól, lasów i jezior. W poszczególnych częściach książki przedstawiony został historyczny i topograficzny kontekst, uwarunkowania techniczne i materiałowe, rozwój typów przestrzennych i przemiany stylowe. W architekturze odzwierciedlały się przemiany społeczne – od stosunkowo później chrystianizacji, przez burzliwy rozwój w XIII wieku, konsolidację w XIV wieku, szczyt rozwoju na przełomie XIV i XV wieku, po schyłek w początku XVI wieku. Szczególną uwagę poświęcono analizie i interpretacji dzieł najwybitniejszych, wyznaczających kierunki rozwoju lub najbardziej reprezentatywnych, gdyż wśród setek powstałych w tym czasie budowli znajdują się niewątpliwe arcydzieła – z katedrą w Kamieniu Pomorskim, opactwem w Kołbaczu, kościołami farnymi Stargardu i Szczecina na czele. Ich znaczenie wykracza daleko poza kontekst regionalny, są one pomnikami architektury w skali europejskiej.

1. Wstęp
2. Wprowadzenie – uwarunkowania historyczne
3. Historia i stan badań
4. Początki murowanej architektury pomorskiej pomiędzy romanizmem a gotykiem.
Pierwsze wielkie dzieła
4.1. Katedra w Kamieniu Pomorskim
4.2. Kościół Cystersów w Kołbaczu
5. Stylistyczne i typologiczne fazy rozwoju architektury pomorskiej
6. Granit a cegła, czyli kwestia techniki i materiału
7. Architektura zakonna
7.1. Architektura cystersów
7.2. Architektura zakonów żebraczych
8. Wczesne ceglane kościoły farne: oryginalne rozwiązania nowych zadań
8.1. Fara w Gorzowie Wielkopolskim
8.2. Fara w Strzelcach Krajeńskich
9. Miejeskie kościoły halowe z jednonawowym wydłużonym chórem
10. Bazyliki Pomorza Środkowego
11. Centralne kaplice Pomorza Środkowego
12. Początek późnego gotyku – kościół św. Jakuba w Szczecinie
13. Kościół Mariacki w Stargardzie – punkt kulminacyjny gotyckiej architektury na Pomorzu Zachodnim
14. Architektura „brunsbergowska” – styl indywidualny czy styl epoki i regionu?
15. Oddziaływanie wzorca kościoła Mariackiego w Stargardzie
15.1. Kościół św. Jana w Stargardzie
15.2. Kościół Mariacki w Chojnie
15.3. Motywy stargardzkie jako „cytaty“ architektoniczne
16. Kościoły wiejskie
17. Architektura świecka
17.1. Zamki
17.2. Fortyfikacje miejskie
17.3. Ratusze
18. Schyłek epoki i schyłek budownictwa sakralnego: fary w Karlinie i Łobzie
Katalog
Białogard, kościół parafialny Najświętszej Marii Panny
Bierzwnik, dawne opactwo Cystersów
Chociwel, kościół farny Najświętszej Panny Marii
Chojna, kościół parafialny Najświętszej Marii Panny
Chojna, ratusz
Chojna, kościół Augustianów-Eremitów p.w. św. Trójcy (obecnie parafialny)
Chojna, obwarowania miejskie
Choszczno, kościół parafialny Najświętszej Marii Panny
Chwarszczany, kaplica Templariuszy (obecnie kościół filialny św. Stanisława Kostki)
Darłowo, kościół parafialny p.w. Panny Marii (obecnie Matki Boskiej Częstochowskiej)
Darłowo, Zamek Książęcy
Darłowo, kaplica cmentarna (obecnie kościół parafialny) p.w. św. Gertrudy
Dobiegniew, kościół parafialny p.w. Chrystusa Króla (pierwotne wezwanie nieznane – prawdopodobnie Najświętszej Marii Panny)
Drawsko Pomorskie, kościół parafialny Najświętszej Marii Panny
Gorzów Wielkopolski, kościół parafialny (obecnie katedra) Najświętszej Marii Panny
Gryfice, kościół parafialny Najświętszej Panny Marii
Gryfino, kościół parafialny św. Mikołaja (obecnie Najświętszej Marii Panny)
Kamień Pomorski, katedra Najświętszej Marii Panny i św. Jana Chrzciciela
Kamień Pomorski, ratusz
Kołbacz, dawne opactwo Cystersów p.w. Najświętszej Marii Panny
Kołobrzeg, kolegiata (obecnie katedra) Najświętszej Marii Panny
Koszalin, kościół farny (obecnie katedra) Najświętszej Marii Panny
Moryń, kościół parafialny św. Ducha (pierwotne wezwanie nieznane)
Myślibórz, kolegiata (obecnie kościół parafialny) p.w. św. św. Piotra i Pawła
Ośno Lubuskie, kościół parafialny p.w. św. Jakuba
Pyrzyce, kościół parafialny Panny Marii (od początku XIV wieku p.w. św. Maurycego, obecnie Wniebowzięcia Panny Marii)
Sławno, kościół parafialny p.w. Panny Marii i św. Jana Chrzciciela
Sławno, obwarowania miejskie
Słupsk, kościół parafialny p.w. Najświętszej Panny Marii
Stargard, kościół farny Najświętszej Panny Marii
Stargard, kościół parafialny św. Jana Chrzciciela (pierwotnie kościół Joannitów)
Stargard, miejskie budowle obronne
Strzelce Krajeńskie, kościół parafialny Najświętszej Marii Panny
Swobnica, Zamek Joannitów
Szczecin, kościół farny (obecnie katedra) św. Jakuba
Szczecin, kościół parafialny św. św. Piotra i Pawła
Szczecin, kościół św. Jana Chrzciciela (dawniej kościół Franciszkanów)
Szczecin, Zamek Książęcy Gryfitów
Szczecin, ratusz
Adam Mickiewicz University Press © 2022
Świdwin, kościół parafialny p.w. Najświętszej Panny Marii
Świdwin, Zamek Krzyżaków, następnie Zamek Joannitów
Trzebiatów, kościół parafialny p.w. Najświętszej Panny Marii
Wolin, kościół parafialny p.w. św. Mikołaja

Bibliografia

Spis ilustracji

Indeks miejscowości

Summary (Medieval Architecture of Western Pomerania)