Planowanie ścieżki kształcenia i dokonywanie edukacyjno-zawodowych wyborów stanowi dziś konieczność, przed którą stoi każdy młody człowiek. Przetransformowany rynek pracy, którego oblicze modyfikują postępujące procesy globalizacji, obligują do podejmowania przedsięwzięć mających na celu aktywne wpasowywanie się jednostek w jego rekonstruowane wciąż na nowo oblicze, wymuszając także szereg działań o charakterze przygotowawczym do pełnego w nim uczestnictwa. Tematyka książki dotyczy obszaru teorii i praktyki pedagogiki, a w szczególności jej subdyscyplin: pedagogiki pracy, a także (w pewnym wymiarze) pedagogiki społecznej. Autorka prowadzi weryfikacje empiryczne, koncentrujące się wokół kategorii związanej z odkrywaniem planów i aspiracji edukacyjno-zawodowych i ich uwarunkowań oraz przyjmowanych strategii konstruowania przyszłości. Szczególna uwaga badaczki skierowana została na dwie grupy respondentów: uczniów szkół podstawowych oraz tych, którzy pierwsze wybory o edukacyjno-zawodowym charakterze mają już za sobą i kształcą się w szkołach branżowych/zawodowych oraz technikach. Uzyskane wyniki badań mogą służyć wzbogaceniu wiedzy o aspiracjach i planach edukacyjno-zawodowych czynionych przez uczniów szkół podstawowych zainteresowanych i niezainteresowanych kształceniem w zawodzie i „zawodowców” – uczniów szkół branżowych (oraz funkcjonujących nadal szkół zawodowych) i techników. Ważnym aspektem opracowania są także opinie i oczekiwania względem procesu szkolnego doradztwa zawodowego, którego zamierzeniem (zdaniem autorki), obok stwarzania przestrzeni do poznawania siebie i świata pracy (z uwzględnieniem ścieżek kształcenia poprzedzających wejście na rynek pracy) są działania sprzyjające optymalizacji zatrudnienia lub/i osiągania (szeroko rozumianych) sukcesów zawodowych (wobec zindywidualizowanego jednostkowo potencjału).

Wstęp

Rozdział 1
Współczesny rynek pracy. Przemiany i uwarunkowania

1.1. Rynek pracy a warunkujące go megatrendy. Futurystyczne implikacje społeczno-ekonomiczne
1.1.1. Globalizacja przyczynkiem zmian na rynku pracy. Scenariusze pracy w przyszłości
1.1.2. Segmentacja rynku pracy. Aspekt nierówności społecznych i ekonomicznych
1.1.3. Postęp technologiczny i intelektualizacja pracy egzemplifikacją zmiany charakteru pracy
1.2. Rynek pracy w Unii Europejskiej jako jedna z „opcji do wyboru” w konstruowanych przez młodzież planach edukacyjno-zawodowych
1.2.1. Swoboda przepływu pracowników
1.2.2. Emigracja trzeciej generacji. Imigrancki sektor zatrudnienia a weryfikacja wyborów edukacyjno-zawodowych

Rozdział 2
Szkolnictwo zawodowe jako komponent systemu kształcenia przygotowującego do uczestnictwa w rynku pracy

2.1. Kształcenie zawodowe w Unii Europejskiej
2.1.1. Wokół kształcenia zawodowego. Rozważania terminologiczne
2.1.2. Europejskie priorytety w kształceniu zawodowym
2.1.3. Programy Unii Europejskiej na rzecz kształcenia zawodowego – wybrane egzemplifikacje
2.2. Kształcenie zawodowe w Polsce
2.2.1. (Z)reformowane szkolnictwo zawodowe w Polsce
2.2.2. Struktura systemu edukacji zawodowej w Polsce
2.2.3. Kondycja szkolnictwa zawodowego w świetle krajowych standardów i rekomendacje w tym obszarze

Rozdział 3
Młodzież w kontekście kariery zawodowej i uczestnictwa w rynku pracy

3.1. Zadania i osiągnięcia rozwojowe, warunkujące podejmowanie decyzji edukacyjno-zawodowych
3.1.1. Młodzież – ujęcie psychologii i pedagogiki
3.1.2. Młodzież – ujęcie socjologiczno-demograficzne
3.2. Młodzież w kontekście edukacyjno-zawodowej przyszłości
3.2.1. Periodyzacja rozwoju zawodowego człowieka w świetle wybranych koncepcji
3.2.2. Aspiracje, konstruowanie planów i podejmowanie decyzji edukacyjno-zawodowych
3.3. Wielka tranzycja
3.3.1. Tranzycja ze szkoły na rynek pracy – wskazania teoretyczne
3.3.2. Pokolenie Z na rynku pracy
3.4. Sukces zawodowy i jego uwarunkowania
3.4.1. Wielowymiarowość kategorii „sukces życiowy”
3.4.2. Sukces zawodowy, jego wskaźniki i determinanty

Rozdział 4
Autorska koncepcja badań nad wyborami edukacyjno-zawodowymi młodzieży

4.1. Przedmiot i cele badań
4.2. Problemy badawcze
4.3. Zmienne, kategorie zmiennych i wskaźniki
4.4. Metoda, technika i narzędzia badawcze wykorzystane w badaniu
4.5. Charakterystyka terenu badań, próby badawczej i organizacji badań

Rozdział 5
Uczniowie szkół podstawowych i ponadpodstawowych kształcących w zawodzie wobec swojej przyszłości edukacyjno-zawodowej w świetle wyników badań własnych

5.1. Plany i aspiracje edukacyjno-zawodowe uczniów szkół podstawowych
5.1.1. Zainteresowani vs niezainteresowani kształceniem w zawodzie – rozróżnienia indywidualno-społeczne
5.1.2. Realiści vs marzyciele – strategie konstruowania przyszłości
5.2. „Zawodowcy” wobec swojej edukacyjno-zawodowej przyszłości
5.2.1. Pomiędzy racjonalnością, rzutem monetą a zdaniem się na (opinie) innych – „zawodowcy” wobec dokonanego wyboru edukacyjnego
5.2.2. Plany i aspiracje edukacyjno-zawodowe młodzieży szkół ponadpodstawowych
5.2.3. „Zawodowcy” w kontekście tranzycji na rynek pracy
5.2.4. Chciałbym „coś” osiągnąć – młodzież (epizodycznie) zaangażowana w kreowanie przyszłości
5.3. Oblicza sukcesu i jego uwarunkowania w percepcji młodzieży
5.3.1. Sukces życiowy
5.3.2. Sukces zawodowy i ścieżki edukacyjne do niego prowadzące
5.3.3. Determinanty sukcesu zawodowego
5.3.4. Samoocena szans na osiągnięcie sukcesu zawodowego
5.4. Doradztwo zawodowe z uczniowskiej perspektywy
5.4.1. Doradztwo zawodowe – opinie i oczekiwania uczniów szkół podstawowych
5.4.2. Doradztwo zawodowe – opinie i oczekiwania uczniów szkół ponadpodstawowych kształcących w zawodzie

Podsumowanie
Zakończenie
Bibliografia
Summary

Nowadays every young person needs to plan their education path and make educational and career choices. The labour market, which is modified by the ongoing processes of globalization, makes it imperative to undertake projects aimed at actively fitting individuals into this constantly reconstructed market, and also necessitates a number of activities of a preparatory character to ensure full labour market participation. The subject matter of the book concerns the theory and practice of pedagogy, in particular its sub-disciplines: labour pedagogy, and to some extent social pedagogy. The author conducts empirical resarch focusing on discovering pupils' educational and career plans, their aspirations and the determinants of these, as well as the strategies young people adopt in constructing their future. The author pays particular attention to two groups of respondents - primary school pupils and those who have already made their first educational and professional choices and are studying in vocational schools and technical schools. The study findings may serve to enrich the knowledge about the aspirations, educational and professional plans made by primary school pupils interested and not interested in vocational education and also that of students of vocational schools and technical schools. An important aspect in the study are also opinions about and expectations of school careers counselling, whose aim the author sees as creating space for learning about oneself and the world of work (taking into account the learning paths prior to entering the labour market) and developing activities conducive to optimizing employment possibilities or/and achieving professional success (depending on individual potential).