Edycja inwentarzy kolegium jezuickiego w Nowogródku i jego majątków, sporządzonych po kasacie Towarzystwa Jezusowego na przełomie roku 1773 i 1774, zawiera opracowanie krytyczne pięciu rękopisów dotychczas prawie niewykorzystanych, przechowywanych w archiwach rosyjskich i białoruskich. Materiał zawarty w edycji jest cenny dla przedstawicieli różnych dyscyplin, takich jak historia sztuki i architektury, historia książki i edukacji, historia miast, religioznawstwo, muzykologia, dzieje farmacji oraz historia gospodarcza i demografia historyczna.

Nowogródek stanowił ważne centrum administracyjne, ponieważ był stolicą województwa i jednym z miejsc obrad Trybunału Głównego Litewskiego. Osiedlenie jezuitów miało duże znaczenie dla rozwoju miasta, które do tej pory pozostawało pod silnym wpływem kulturowym Kościoła wschodniego. Placówka jezuicka w Nowogródku była czynna najpierw jako stacja misyjna (1626-1631), potem jako rezydencja (1631-1714), a w końcu jako kolegium (1714-1773). Na przestrzeni tego okresu jezuici rozwijali szeroko zakrojoną działalność pedagogiczną, duszpasterską i społeczną, o której świadczą m.in. zawarte w edycji katalog biblioteki i inwentarz apteki.

Dla przygotowania aparatu naukowego korzystano zarówno ze źródeł archiwalnych, jak i z literatury. Oprócz archiwów w Moskwie i w Mińsku kwerenda objęła kilka instytucji na terenie Polski, Litwy i Włoch (w tym wypadku szczególne znaczenie ma Archiwum Rzymskie Towarzystwa Jezusowego). Wartością dodaną pracy jest identyfikacja niemal wszystkich pozycji wzmiankowanych w katalogach księgozbiorów jezuickich. Podjęto też próbę rekonstrukcji archiwum kolegium na podstawie dokumentów pierwotnie wchodzące w jego skład, które po kasacie Towarzystwa zostały przejęte przez Komisję Edukacji Narodowej i do dziś dnia zachowały w zespole 1603 Rosyjskiego Archiwum Państwowego Akt Dawnych.

The edition of the inventories at the Jesuit College in Nowogródek and of its estates, drawn up following the suppression of the Society of Jesus at the turn of 1773 and 1774 contains a critical analysis of five manuscripts so far virtually unexploited, and housed in Russian and Belorussian archives. The material in this edition is of value to those interested in various disciplines, such as art and architecture history, book studies, history of education, urban studies, religious studies, musicology, pharmacy, economic history and historical demography

Nowogródek was an important administrative centre, due to its being the voivodeship capital and one of the seats of the Lithuanian Tribunal. The establishment of a Jesuit settlement had great significance for the city's development, which had hitherto been subjected to the powerful cultural influence of the Eastern Orthodox Church. The Jesuit house in Nowogródek first operated as a mission (1626-1631), then as a residence (1631-1714), and finally as a college (1714-1773). During this period, the Jesuits developed a wide range of activities in the educational, pastoral and social field, which is evidenced by the library catalogues and pharmacy inventory, among other things.

In preparing the critical apparatus, the author relied on archival sources and historiography. In addition to the Moscow and Mińsk archives, the inquiries took in several cultural institutions in Poland, Lithuania and Italy (with the Archivum Romanum Societatis Iesu being of particular importance). This work's added value is that it identifies almost all books mentioned in Jesuit library catalogues. It also attempts to reconstruct the college archive based on documents it originally contained. These were taken over by the Commission of National Education following the suppression of the Society of Jesus, and to this day are stored in the fond 1603 at the Russian State Archive of Ancient Documents.

Skróty

Wstęp

Zarys dziejów Nowogródka i jego budowli sakralnych
Geneza i rozwój placówki jezuickiej w Nowogródku
Pokasacyjne losy kolegium
Zarys treści inwentarzy
Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP i św. Stanisława Kostki
Inne obiekty sakralne
Zabudowania kolegium
Bursa muzyczna
Apteka
Księgozbiory
Instrumenty fizyczno-matematyczne
Majątki ziemskie
Posiadłości miejskie
Zasady opracowania
Słownik terminów
Bibliografia
Spis ilustracji

Inwentarze

Rękopis I
Inwentarz kolegium nowogródzkiego

Rękopis II
Inwentarz apteki kolegium nowogródzkiego

Rękopis III
Inwentarz dóbr kolegium nowogródzkiego

Rękopis IV
Pretensje różnych do dóbr kolegium nowogródzkiego

Rękopis V
Inwentarz misji w Worończy

Indeks osób

Indeks nazw miejscowych

Indeks rzeczowy

The Inventories of the Jesuit College in Nowogródek and its Estates from 1773-1774: Summary