Monografia ma stanowić inspirację do poszukiwania rozwiązań dla specjalistów tworzących przestrzeń dla rozwoju każdego człowieka, w której osoba (niezależnie od różnic indywidualnych) będzie miała możliwość budowania kompetencji własnych w obszarze samoświadomości, samoregulacji i motywacji, dzięki którym będzie mogła w pełni realizować się w życiu. Tak pomyślana przestrzeń dla różnorodności miałaby na celu zmianę postaw w kierunku uznania ważności każdego z nas w społeczeństwie (w procesie edukacji również) i rozumienia bogactwa zasobów otwierających, a nie ograniczających. Grupy zróżnicowane w szeroko rozumianej edukacji stają się codziennością i tworzą podstawy dla koncepcji teoretycznych i rozwiązań praktycznych edukacji włączającej (inclusive education), inaczej często nazywanej edukacją dla wszystkich. I właśnie zaobserwowanie zmiany w postrzeganiu grupy jako maksymalnie zróżnicowanej z jej potencjałem w obszarach zainteresowań pedagogów i pedagogów specjalnych było katalizatorem zebrania w jednym tomie różnych spojrzeń na wspólne i swoiste wyzwania grup „wyodrębnionych”, a także ich współfunkcjonowania w grupach heterogenicznych.

Pierwszą część monografii stanowią teksty dotyczące teoretycznych kontekstów uwarunkowań edukacji grup zróżnicowanych począwszy od uwarunkowań nierówności edukacyjnych, przez wytwarzanie granicy i różnicy w edukacji, po kooperatywne nauczanie – uczenie się w grupie zróżnicowanej. Kolejną wyodrębnioną częścią są teksty ukazujące w pewnym sensie uniwersalność problemów osób ze zróżnicowanymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi w kontekście wybranych podmiotów: dzieci i młodzieży wiejskiej, uczniów wybitnie zdolnych, uczniów ze spektrum autyzmu, uczniów z zaburzeniami komunikacyjnymi oraz osób z głęboką intelektualną i wieloraką niepełnosprawnością. Dopełnieniem tej części są rozważania dotyczące różnorodności potrzeb uczniów w szkole oraz optymalizacji procesu uczenia się, a także analiza funkcjonowania drużyn specjalnych i drużyn Nieprzetartego Szlaku. Całość monografii kończy esej, który jest pewnego rodzaju podsumowaniem bardzo zróżnicowanych tekstów zawartych w tomie, bo podejmuje zagadnienia wielopoziomowości i wszechstronności poszukiwań dróg samorozwoju, kontroli rozumienia siebie i świata oraz projektowania przestrzeni edukacyjnej dla innych.

Wstęp

Część I. Teoretyczne konteksty uwarunkowań edukacji grup zróżnicowanych

Bogusław Śliwerski
Uwarunkowania nierówności edukacyjnych w świetle współczesnych badań w naukach społecznych

Beata Jachimczak
Grupa zróżnicowana – wieloaspektowe wyzwanie dla pedagogiki i pedagogiki specjalnej

Tomasz Gmerek
Edukacja społeczności tubylczych w Kanadzie i Stanach Zjednoczonych – wybrane konteksty teoretyczne

Waldemar Segiet
O wytwarzaniu granicy i różnicy w edukacji. Kreacja kapitału społecznego

Jarosław Bąbka
Kooperatywne nauczanie – uczenie się w grupie zróżnicowanej

Agnieszka Cybal-Michalska
Doradztwo karier jako praktyka operująca specyficzną metateorią konstrukcji kariery

Część II. Różnorodność podmiotów – różnorodność wyzwań

Agnieszka Olechowska
Różnorodność potrzeb uczniów w szkole – czy trudność wyklucza wartość?

Hanna Krauze-Sikorska
Optymalizacja procesu uczenia się dzieci ze zróżnicowanymi potrzebami edukacyjnymi

Jerzy Modrzewski, Agata Matysiak-Błaszczyk
Dysocjacyjność wiejskiej socjalizacji dzieci i młodzieży

Maria Porzucek-Miśkiewicz
O odmienności uczennic i uczniów zdolnych

Aneta Wojciechowska
Edukacja osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu

Magdalena Olempska-Wysocka
Dzieci ze specjalnymi potrzebami komunikacyjnymi w przestrzeni edukacji włączającej

Edyta Głowacka-Sobiech
Edukacja oraz wychowanie dzieci i młodzieży w drużynach specjalnych i drużynach Nieprzetartego Szlaku. Historia. Tradycje. Współczesność

Danuta Kopeć
Edukacja osoby z głęboką intelektualną i wieloraką niepełnosprawnością w kontekście schorzenia zagrażającego jej życiu

Zamiast zakończenia

Kazimiera Krakowiak
Jakość kształcenia w szkole dla wszystkich. (Refleksje nad wartościami kształcenia w szkole włączającej)

Summary. Diverse groups in education from the perspective of pedagogy and special education

The monograph is intended as inspiration for professionals to create a space for the development of each individual, in which this person (regardless of individual differences) has the opportunity to build self-competence in the area of self-awareness, self-regulation and motivation. Thanks to this, these individuals will have the chance to realise themselves fully in life. The aim of a space for diversity conceived in this way would be to change attitudes towards recognising the importance of each individual in society (also in the educational process) and understanding the wealth of resources as opening up rather than limiting. Diversified groups are becoming an everyday reality in education in the broad sense and form the basis for the theoretical concepts and practical solutions of inclusive education, which are otherwise often referred to as 'education for all'. It was precisely the observation of the change in the perception of the group as maximally diverse with its potential in the areas of interest of pedagogues and special educators that acted as the catalyst for bringing together in one volume the different perspectives on the common and specific challenges of "isolated" groups, as well as how they co-function in heterogeneous groups.

The first part of the monograph consists of texts on theoretical determinants of education for diverse groups, starting from the determinants of educational inequality, through the production of boundaries and differences in education, to cooperative teaching and learning in a diverse group. The next part includes texts that show, in some way, the universality of the problems experienced by people with differentiated developmental and educational needs in terms of selected individuals: rural children and youth, gifted students, students with autism spectrum disorders, students with communication disorders and people with profound intellectual and multiple disabilities. This section is complemented by reflections on the diversity of pupils' needs at school and on optimising the learning process, as well as by an analysis of how special teams and non-professional teams function. The monograph ends with an essay that acts a summary of the various texts included in the volume, because it addresses the issues of the multi-level and versatile search for self-development paths, control of self- and world understanding, and designing an educational space for others.