Książka stanowi podsumowanie badań własnych autora dotyczących historii Europy Środkowej w trójkącie polsko-czesko-ukraińskim oraz dziedzictwa kulturowego Polski, Ukrainy i Białorusi. Porusza żywą i aktualną problematykę państwowego mitu, idei narodowej oraz nacjonalizmu w wybranych państwach Europy Środkowo-Wschodniej (w Polsce, państwach bałtyckich, Czechach, na Słowacji, Węgrzech, Ukrainie, Białorusi). Państwa te, choć niejedno dzieli, to jednak też wiele łączy. Wspólnie zaistniały jako samodzielne po I wojnie światowej i zetknęły się z dwoma totalitaryzmami. Przystąpiły do budowy systemu liberalnej demokracji, mimo że nacisk bieżących problemów i cień historii dają szansę populizmowi. 

Autor, wychodząc od kwestii definicyjno-pojęciowych, śledzi na konkretnych przykładach dzieje najnowsze, skupia się na XX wieku, sięga tam, gdzie należy: we wcześniejszą przeszłość. Prezentuje, w jaki sposób dążenie do zdobycia lub odzyskania niepodległości, idea narodowa wraz z mitem państwa etnicznego kształtowały i umacniały świadomość analizowanych społeczności. W ostatnich rozdziałach ukazuje problematykę ukraińską i białoruską, dwie drogi wyjścia ze sfery rosyjskiego wpływu, w tym jedną – białoruską nieudaną. Ukraina zaś, choć skąpana we krwi wskutek napaści sąsiada ze wschodu, wydaje się, że przetrwa oraz umocni swoją państwowość i zbuduje wreszcie naród.

Wstęp

Rozdział 1. Państwo i naród   

Rozdział 2. Państwa i narody – przypadki Europy Zachodniej i Bałkanów – garść refleksji

Rozdział 3. Polska

Rozdział 4. Państwa nadbałtyckie

4.1. Litwa   
4.2. Łotwa   
4.3. Estonia  
4.4. Bałtyckie konkluzje   

Rozdział 5. Czechosłowacja     

5.1. Słowacja  
5.2. Po raz drugi razem. Trzecia Republika Czechosłowacka i aksamitny rozwód

Rozdział 6. Bratankowie, czyli Węgry

Rozdział 7. Nasi najbliżsi wschodni sąsiedzi

7.1. Ukraina
7.2. Białoruś

Zakończenie

Bibliografia

Indeks osobowy

Summary. The myth of state and nation. The nation-state idea using the example of selected Central European countries

The book summarises the author's own research into the history of Central Europe, the Polish-Czech-Ukrainian triangle and the cultural heritage of Poland, Ukraine and Belarus. It raises the vital and topical issue of the state myth, the national idea, and nationalism in selected Central and Eastern European countries (Poland, the Baltic States, the Czech Republic, Slovakia, Hungary, Ukraine and Belarus). Although there is much that divides these countries, they also have many things in common. Together, they emerged as independent after the First World War and faced two totalitarianism systems. They have gone on to build a system of liberal democracy, even though the pressure of current problems and the shadow of history gives populism a chance. 

Starting from definitions and conceptual issues, the author traces recent history through concrete examples, focuses on the 20th century, and reaches where necessary into the more distant past. He shows how the aspiration to gain or regain independence, the national idea and the myth of the ethnic state, shaped and strengthened the consciousness of the analysed communities. In the final chapters, he presents Ukrainian and Belarusian issues, two routes out of the sphere of Russian influence, albeit one unsuccessful. Ukraine, on the other hand, although bathed in blood by the onslaught of its neighbour to the east, seems to be surviving and strengthening its statehood and, ultimately, building a nation.