W dziewiętnastym wieku odkrycia naukowców rezonują nie tylko w zamkniętych ścianach laboratoriów i akademii, ale również w przestrzeni literackiej i społecznej. Zmieniają sposób przedstawiania życia i człowieka w literaturze: od tej pory możliwe jest snucie rozważań o prapoczątkach życia, dalekich przodkach ludzi oraz gatunkach, które zastąpią człowieka w toku biologicznej ewolucji. Niniejsza książka ma pomóc przybliżyć polskiemu czytelnikowi te nieoczywiste związki między literaturą i przyrodoznawstwem w dziewiętnastowiecznej Francji.

Dwie kultury?

Geneza życia: samorództwo w dziewiętnastym wieku (Juliette Azoulai)

Historia pojęcia samorództwa w naukach przyrodniczych

Lamarck: transformizm i samorództwo

Pouchet: pogodzenie kreacjonizmu i samorództwa

Haeckel i Huxley: ewolucjonizm i historycyzacja samorództwa

Retoryka nauki oraz wymiar ideologiczny sporu Pasteur – Pouchet

Kiedy literatura podejmuje temat samorództwa

Nauka jako blaga

Nowa mitologia początków

Samorództwo jako alegoria polityczna

Metamorfozy i marzenia o materii

Dziewiętnastowieczne polemiki wokół kwestii pochodzenia człowieka (Carmen Husti)

Człowiek stworzony: teorie potopu i katastrof

Cuvier i wpływ teorii przewrotów na powierzchni globu

Teoria księdza Hamarda, czyli jak pogodzić naukę i religię

Człowiek pierwotny, człowiek czwartorzędu

Czy istnieją skamieliny ludzkie?

Człowiek pierwotny i powieść prehistoryczna

Człowiek zoologiczny: ewolucja i pokrewieństwo ze zwierzętami

Człowiek wśród zwierząt: Linneusz, Lamarck, Darwin i Haeckel

Kryterium dystynktywne człowieczeństwa

Człowiek, małpa, literatura

Przyszłość życia: dziewiętnastowieczne palingenezy (Marta Sukiennicka)

Szkic historii pojęcia palingenezy

Antyczne korzenie pojęcia

Charles Bonnet, katastrofizm, palingeneza, ewolucji

Palingenezy romantyków: historia, religia, nauka

Pierre-Simon de Ballanche: palingeneza jako matryca politycznej utopii

Palingeneza u Charles’a Nodiera: między katastrofizmem i transformizmem

In the nineteenth century, scientists' discoveries resonated not only within the closed walls of laboratories and academies but also in literary and social space. They changed the way life and humans were presented in literature: since then, it has been possible to reflect on the origins of life, distant human ancestors, and species that will replace humans in the course of biological evolution. This book aims to help introduce the Polish reader to these unobvious links between literature and natural science in nineteenth-century France.