Monografię można potraktować jako próbę odpowiedzi na pytanie: jak się pisze historię nauki? Obrawszy za pole swoich dociekań francuskojęzyczne prace powstałe w tej dziedzinie od XVIII do początków XXI wieku (w ramach takich perspektyw, jak: epistemologia historyczna, hermeneutyka, studia nad nauką i technologią, archeologia wiedzy, historia mentalności, ekologia praktyk, strukturalizm, antropologia historyczna itd.), autor odsłania najważniejsze momenty i punkty węzłowe, w których dyskurs na temat dziejów myśli i osiągnięć naukowych mierzy się z wieloma specyficznymi trudnościami, problemami, aporiami czy wyzwaniami. Analizy przedstawione w książce pokazują, że historycy muszą konfrontować się tu z różnymi wizjami historyczności nauki, które mieli i mają sami naukowcy; że historycy stają w obliczu sporów naukowych, których obraz narzucali później ich „zwycięzcy”; że ta sama metoda zastosowana do opisu nauki dawnej i nauki współczesnej już to dowartościowuje naukowe osiągnięcia, już to je deprecjonuje; że historyk piszący o nauce i jej dziejach nigdy nie znajduje się w pozycji zdystansowanej (neutralnej), ponieważ sam jest częścią fundamentalnego wydarzenia, jakim było powstanie nauki nowożytnej; że nie każdy historyczny opis zjawisk naukowych odpowiada tym, którzy naukę tworzą.

WSTĘP

Rozdział 1
HISTORYK NAUKI I JEGO ŹRÓDŁA

A. Historiograficzne obrazoburstwo. Przypadek badań nad rolą Antoine’a Laurenta de Lavoisiera w dziejach chemii
Lavoisier jako „twórca rewolucji chemicznej” i „ojciec nowoczesnej chemii”
Długie trwanie
Rzeczywiste źródła „rewolucji”
Rewolucja – ale jaka?

B. Kartezjusz a Newton
Wyłom Koyrégo
Genealogia zasady bezwładności
Historiograficzne dziedzictwo Koyrégo
Długie trwanie raz jeszcze

Rozdział 2
WIDMA PREZENTYZMU

Podejście hermeneutyczne Hélène Metzger
Paradoksy hermeneutyki
Historia mentalności versus epistemologia historyczna
Krytyka historii mentalności i jej kryptoprezentyzmu
Spór o miejsce Geoffroy Saint-Hilaire’a w dziejach zoologii
Historia nauki à part entière (Jacques Roger)
Historyczne studia nad nauką i technologią (Bruno Latour)
Ekologia praktyk Isabelle Stengers

Rozdział 3
SZTUKA GENETYCZNYCH PROZOPOPEI

Geneza geometrii
Narodziny geometrii jako cud
Historiograficzny antykwaryzm
Nieuchronność geometrii
Geometria jako wytwór ducha greckiego
Pragmatyczne źródła geometrii
Społeczno-polityczne uwarunkowania narodzin geometrii teoretycznej
Radykalna heterogeneza geometrii
Genetyczne prozopopeje

ZAKOŃCZENIE

BIBLIOGRAFIA

INDEKS OSOBOWY

SUMMARY (DISCOURSE OF THE HISTORY OF SCIENCE)