Monografia jest poświęcona interpretacji twórczości filmowej Andrieja Zwiagincewa, jednego z najbardziej rozpoznawalnych współczesnych reżyserów, w perspektywie wybranych tekstów literatury rosyjskiej. Mimo że filmy te bywają porównywane z arcydziełami kina światowego, w tym – najczęściej – z dokonaniami Andrieja Tarkowskiego, Michelangelo Antonioniego, Ingmara Bergmana, Roberta Bressona, Michaela Hanekego czy Aleksandra Sokurowa, nietrudno zauważyć brak wydań monograficznych prezentujących całościowe, obszerne i pogłębione spojrzenie na dzieła reżysera jako konsekwentnie realizowany, spójny projekt artystyczny. Niniejsza książka jest pierwszą tego rodzaju próbą. Zaproponowane w publikacji interpretacje mają charakter komparatystyczny, ich metodologiczną podstawą jest kategoria pamięci kulturowej w ujęciu Renate Lachmann i Astrid Erll, zakorzeniających ten termin w szeroko rozumianym pojęciu intertekstualności, bliskim formule pamięci tekstu. Każdy z rozdziałów zawiera case study jednego z filmów fabularnych, krótkometrażowych bądź serialu wyreżyserowanego przez Zwiagincewa, ogniskując uwagę odbiorców na metaforach, wątkach i tematach wędrownych, wywodzących się z tekstów Michaiła Bułhakowa, Iwana Bunina, Fiodora Dostojewskiego, Michaiła Sałtykowa-Szczedrina i Lwa Tołstoja. Książka opiera się na bardzo bogatym przeglądzie literatury przedmiotu w języku rosyjskim, angielskim i polskim. Autorka zakorzenia swoje spostrzeżenia także w wypowiedziach samego reżysera dotyczących własnej twórczości.

Wprowadzenie

Rozdział I
Metafora podziemia: Bushido, Obscure, Wybór (2000) i Notatki z podziemia Fiodora Dostojewskiego

Rozdział II
Męskie traumy: Powrót (2003) i Powrót Andrieja Płatonowa

Rozdział III
Kobiety kamienie: Wygnanie (2007) i Anna Karenina Lwa Tołstoja

Rozdział IV
Śladami Brodskiego. Apokryf (2009)

Rozdział V
Lustro zamrażające: Tajemnica (2011) i Porażenie słoneczne Iwana Bunina

Rozdział VI
Zwiagincewowskie minus-chwyty: Elena (2011) i dramaturgia Antona Czechowa

Rozdział VII
Czeluść potwor(n)a: Lewiatan (2014) i Państwo Gołowlewowie Michaiła Sałtykowa-Szczedrina

Rozdział VIII
Znacząca (nie)obecność: Niemiłość Andrieja Zwiagincewa (2017) i Psie serce Michaiła Bułhakowa

Zakończenie

Bibliografia

Indeks osobowy

Summary

This book presents the interpretation of the films made by Andrey Zvyagintsev, one of the best-known contemporary directors, in the context of the selected texts of Russian literature. Although his films tend to be compared with the masterpieces of the world cinematography (i.e. the achievements of Michelangelo Antonioni, Ingmar Bergman, Robert Bresson, Michael Haneke, Alexander Sokurov, and most often Andrey Tarkovsky) it is easy to note – both in Poland and overseas as well – the lack of thorough monographs that would treat all his works as a complete and consistent art project. This book constitutes the first attempt of such research undertaking. The presented interpretation has comparative character, its methodological basis is the category of cultural memory as expounded in the theories of Astrid Erll and Renate Lachmann, enrooting this term in a broadly understood notion of intertextuality, close to the concept of the memory of the text. Each of the chapters contains the case study of one of the short or feature films (including TV series) and turns attention to metaphors, motives and migratory themes, taking their origin in the literary texts of Mikhail Bulhakov, Ivan Bunin, Fyodor Dostoyevsky, Mikhail Saltykov-Shchedrin and Lev Tolstoy. The monograph offers also a wide overview of articles published so far on Zvyagintsev in Russian, English and Polish. The author takes into account the comments given by the Russian director himself concerning his works.