Studia przynoszą wielorakie oświetlenie polskiego piśmiennictwa reformacyjnego, głównie z lat 1551-1573, a więc z okresu niezwykle ważnego, tak dla rozwoju doktryny religijnej polskich protestantów, jak i ich dążeń do uzyskania pełnej tolerancji wyznaniowej i prób utworzenia Kościoła narodowego, w opozycji do papiestwa i katolicyzmu a la polonaise.

Autorka przedstawia poglądy działających w Polsce protestantów na państwo, władzę królewską i postawę proobywatelską innowierców, analizuje wybrane aspekty polemiki innowierczej ze światem katolickim.

This book is a collection of studies devoted to Polish Reformation writings of the 16th century. The first part De republica et rege. Marzenia i nadzieje [De re publica et rege. Dreams and hopes] concerns views of the dissenters on royal power on the basis of tine 16th century songs and prayers for the king. In Part Two (In the polemic squabble), selected aspects of the polemic character of Reformation literature arc discussed: the theatrical character of the holy mass aimed against the religious cult of the Catholic Church, mystification as a tool of disputes on religious denominations and the widespread functioning of the Scriptures in the 16th century as a peculiarly polemic text. Part Three (From "the beginning" to "the end") is focused on the Protestant religious ideology and on anthropological conceptions and concerns of the Reformation idea of the return to the sources of faith and the vision of a quick end of "the indecent kingdom" and the sinful world. The work is concluded with a study, which is set around Wespazjan Kochowski's poem, Bando na aryjany [A proclamation on Arians] and devoted to the change in the attitude to dissenters as preserved in literature in the period between the Warsaw and Bar Confederation (1573-1768).

• Słowo wstępne
•  
• Rozdział pierwszy: ORATIO PRO RE PUBLICA ET REGE. MARZENIA I NADZIEJE
  • 1. Nowy polski hymn państwowy?
    • Carmen patrium: Bogurodzica
    • Oratio pro re publica et rege
    • "Pod niebem Niedźwiedzicy"
    • "Na wieki wieczne w niebie przebywanie"
    • "Wiary prawdziwej a żywej uczą u mnie w Kosowie"
    • Modlitwa za zbór chrześcijański
    • Proces kształtowania świadomości narodowej
  • 2. "Daj królom serce takie, by Twe słowo przyjęli". Modlitwy "za najaśniejszego króla polskiego i za królową małżonką jego"
  • 3. "Królowie [...] są custodes leges Dei". Sprawy wiary w rękach króla
    • Institutio regni pueri
    • Si Deus nobiscum, quis contra nos?
    • Nowy Dawid
    • Królowie: "custodes leges Dei"
    • Obrońca języka, czyli narodu polskiego
    • Zdrajcy, tyrani i doradcy
    • Przełożony, czyli sługa
    • "Wolny chrześcijański król"
    • "Poradnicy" królewscy - ludzie i książki
  • 4. Etyczny wymiar "rządnego królestwa"
    • Czy istniały protestanckie wzorce osobowe?
    • Męczennik nowej wiary
    • "Świetne gwiazdy lechickiego narodu"
  • Ora et labora
    • Bene natus pracuje
    • Mieszczańska apologia pracy i nauki
    • "Policja" i "ekonomia"
    • Nagana próżniactwa i projekty nowej filantropii
    • Czas zbytków
    •  
• Rozdział drugi: W POLEMICZNYM STARCIU
  • 1. Żywe obrazy. Teatralność kultu religijnego w ujęciu szesnastowiecznego piśmiennictwa różnowierczego
    • Teatr i msza święta
    • Żywe obrazy
    • Wilk w owczej skórze
    • Martwe obrazy
    • Magia "teatru"
    • Zjadanie grzechów
    • Fides ex auditu
    • Mimus vitae?
  • 2. "Zakaż czytać Ewanjelij, ... bo najwięcej szkodzą". Mistyfikacja jako metoda polemiczna w piśmiennictwie reformacyjnym
    • Chrystus wstąpił pod strzechy
    • Lippomano - osełka polemistów
    • Paweł IV w opinii polskich protestantów
    • "Rada ustronna"
    • Znakomite koneksje
    • Dalsze dzieje pamfletowej mistyfikacji
  • 3. "Lud świecki więcej czyta niż duchowny"
    • Biblia w rękach "prostaków"
    • Boża gramatyka
    •  
• Rozdział trzeci: OD "POCZĄTKU" DO "KOŃCA"
  • 1. Ad fontes. Idea powrotu do źródeł wiary w piśmiennictwie protestanckim
    • W co wierzyli "ojcowie"? Wobec przeszłości Kościoła
    • "Noc przeszła...". Wobec Starego Testamentu
    • Nowe Betlejem. Idea "początku" w protestanckich pieśniach o narodzeniu Pańskim
    • Narodzenie Pańskie w protestanckich pieśniach z XVI wieku
    • Detronizacja Matki Boskiej
    • Zbawczy akt narodzin i śmierci Chrystusa
    • Początek własnego czasu reformacji
    • Prosty moralizm
    • "Ze szczerego Słowa Bożego"
  • 2. "Pocieszenie przeciw rozpaczy dla grzechów"
    • Simul iustus et peccator
    • Smutni ludzie
    • Tentatio tristitiae
    • Antidotum I: sola Fides-o Pocieszeniu przeciw rozpaczy
    • Antidotum II: sola Scriptura - o Wirydarzu Lubelczyka
    • Antidotum III: sola Gratia - o Narzekaniu ... biskupa Jana Drojowskiego
  • 3. "Ten świat już nie może długo trwać" - o bliskim końcu "nierządnego królestwa" i "grzesznego świata"
    • "Proroki polskie"
    • "Świat jest prawie złością nie ukaraną"
    •  
• POST SCRIPTUM
• • Bando na aryjany Wespazjana Kochowskiego. Miedzy konfederacjami
    • Od gestu invito do dimitto
    • Miejsce w zbiorze
    • Innowiercy i różnowierstwo w Niepróżnującym próżnowaniu
    • "Wychodź", "fora", "wender"
    • Skalane gniazdo
    • Kozioł ofiarny
    • Archetyp w biblijnym wypędzeniu z raju
    • Odpowiedź na Bando
    • "Imię moje Fides, to jest wiara katolicka"
    • Krypto tolerancyjny traktat
    •  
• Nota bibliograficzna
• "Die Nacht yerging, und der Tag nahte". Studien iiber das polnische reformatorische Schrifttum des 16. Jahrhunderts (Zusammenfassung)